درس خارج فقه استاد سید‌محمدجواد علوی‌بروجردی
1401/07/23
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: بحث در نقل کلام مرحوم صاحب عروة(ره)
بحث در نقل کلام مرحوم صاحب عروة(ره) بود.
اصل روایت دومی که مرحوم صاحب عروة (ره) ذکر کرده اند عبارت است:
سال سعيد بن عبد اللَّه الاعرج ابا عبد اللَّه صلوات اللَّه عليه عن الصّرورة أ يحجّ عن الميّت فقال نعم اذا لم تجد الصّرورة بما يحجّ به و ان كان له مال فليس له ذلك حتى يحجّ من ماله و هو يجزئ عن الميّت كان له مال او لم يكن له مال)[1] .
بیانات استاد:
اگر به ظاهر روایت اخذ بکنیم این روایت طبق نظر مرحوم صاحب عروة(ره) می باشد.
معنای عبارت «فلیس له ذلک» در روایت دوم اشاره به حکم تکلیفی دارد اما عبارت بعد (و هو...) معنایش این است که اگر آن فعل را انجام نداد آن عمل کفایت از میت می کند.
مرحوم اصفهانی(ره) در ذیل عبارت «نعم یستفاد منهما عدم ...» می فرمایند:
«يعني عدم إجزاء حجّه عن الميّت عمّا وجب على نفسه من حجّة الإسلام»[2] .
مرحوم صاحب عروة(ره) در ذیل این دو روایت می فرمایند:
«إنّ غاية ما يدلّان عليه أنّه لا يجوز له ترك حجّ نفسه و إتيانه عن غيره، و أمّا عدم الصحّة فلا، نعم يستفاد منهما عدم إجزائه عن نفسه»[3] .
بحث سندی روایت اول:
مرحوم کلینی(ره) این روایت را از «عدة» نقل می کند و مرحوم کلینی(ره) طبقه نهم می باشد و این عده از طبقه هشتم می باشند. مراد از احمد بن محمد، احمد بم محمد بن عیسی یا احمد بن محمد بن خالد برقی می باشد و هر دو راوی از طبقه هفتم هستند. و در میان آن «عُدة» افراد ثقه هم وجود دارند.
نام سعد، سعد بن ابی خلف الزهری می باشد و ایشان از روات امام موسی بن جعفر و امام رضا(علیهما السلام) می باشد و مرحوم نجاشی و مرحوم شیخ در رجال و مرحوم علامه(رحمة الله علیهم) ایشان را موثق می دانند. صفوان بن یحیی و محمد بن ابی عمیر و حسن بن محبوب از ایشان روایت نقل می کنند و ایشان مورد توثیق عام مرحوم شیخ(ره) هم واقع می شود. بنابراین این روایت صحیح می باشد.
بحث سندی در روایت دوم:
نام سعید، سعید بن عبدالرحمان الاعرج یا سعید ابن ابی عبدالله می باشد که ملقب به سمّان(روغن فروش) بود و ایشان از امام صادق(ع) روایت نقل می کردند و مرحوم نجاشی و مرحوم علامه(رحمة الله عهلیهما) ایشان را موثق می دانند و صفوان از ایشان روایت نقل می کند و این مطلب موضوع برای توثیق عام مرحوم شیخ(ره) واقع می شود و صفوان راوی کتبش هم هست
اسناد مرحوم صدوق(ره) به ایشان هم اسناد موثقی هم می باشد. بنابراین این روایت صحیحه می باشد و دلالت این روایت هم بر مدعای ما تمام می باشد.
مرحوم صاحب عروة (ره) در ادامه می فرمایند:
فتردد صاحب المدارك في محله. بل لا يبعد الفتوى بالصحة لكن لا يترك الاحتياط هذا كله لو تمكن من حج نفسه. و اما إذا لم يتمكن فلا إشكال في الجواز و الصحة عن غيره بل لا ينبغي الإشكال في الصحة. إذا كان لا يعلم[4] بوجوب الحج عليه لعدم علمه باستطاعته ما لا أو لا يعلم بفورية وجوب الحج عن نفسه فحج عن غيره أو تطوعا. ثم على فرض صحة الحج عن الغير و لو مع التمكن و العلم بوجوب الفورية[5] .
مرحوم نائینی(ره) در ذیل عبارت«لا ینبغی الاشکال فی الصحة اذا ...» می فرمایند:
«اذا لم یکن مقصراً و الا فالاظهر البطلان»[6] .
