درس خارج اصول استاد احمد عابدی

موضوع: تلازم بین مقدمه و ذی المقدمه

مقـدمـه : بحث در این بود که آیا مقدمه واجب، واجب است یا خیر؟ مرحوم شیخ و آخوند فرموده‌اند مقدمه واجب واجب است و امام خمینی و آیت الله خوئی فرموده‌اند مقدمه واجب، واجب نیست. دلیل دیگری بر این که مقدمه واجب، واجب است نقل می‌نماییم.

نقل دلیل دیگری بر وجوب مقدمه : هر کس تامل کند که یک چیزی واجب است و دارای مصلحت ذاتی است، اگر بر یک مقدمه‌ای متوقف بود، عقل می‌گوید بین طلب ذی المقدمه و طلب مقدمه تلازم وجود دارد. (نمی‌گوییم بین وجوب این دو تلازم وجود دارد بلکه می‌گوییم بین این دو طلب، تلازم وجود دارد.) تلازم هم تعلیقی است (نه تنجیزی) یعنی اگر مولا غافل نباشد و حواسش جمع باشد و توجه کند این ذی المقدمه متوقف بر این مقدمه است، آن را طلب می‌کند. بعباره اخری مقدمه واجب، طلب بالفعل ندارد. یعنی مولا بالفعل نفرموده است این مقدمه را می‌خواهد و ممکن است علت عدم طلب مولا، غفلت بوده است و گرنه حتما طلب می‌کرد.

اگر کسی بگوید ممکن نیست شارع غفلت کند، می‌گوییم بحث ما شرعی نیست بلکه بحث ما عرفی است و شامل هر مولایی می‌شود.

و قطعا الان مولا مقدمه را طلب نکرده و شاید دلیل این عدم طلب غفلت بوده باشد و اگر حواسش بود حتما طلب می‌کرد. مثلا مولایی، فرزندش داخل آب افتاده است و ما می‌دانیم اگر می‌دانست حتما نجات بچه را طلب می‌کرد. آیا الان ما اگر بچه را نجات ندهیم مولا می‌تواند ما را سرزنش کند؟ این شاهدی است بر این که اگر مولا التفات داشت حتماً امر می‌کرد و مقدمه واجب از همین قسم است.

پس می‌توان گفت وجوب مقدمه واجب، شرعی است و این وجوب از طریق عقل کشف می‌شود.