درس خارج اصول استاد احمد عابدی

موضوع: مقدمه موصله

مقـدمـه: بحث در این بود که آیا وجوب مقدمه مطلق است یا مشروط است؟ بعباره اخری مطلقا مقدمه واجب است چه این که اراده انجام ذی المقدمه را داشته باشد و چه نداشته باشد؟ مثلا کسی که نمی‌خواهد نماز بخواند باید وضو بگیرد یا خیر؟ آخوند معتقد است مقدمه مطلقا واجب است. شیخ انصاری مقدمه واجب است اگر اراده انجام ذی المقدمه را داشته باشد. صاحب فصول هم می‌فرماید انجام مقدمه واجب است اگر ذی المقدمه انجام بشود.

نقد آخوند نسبت به شیخ انصاری: آخوند در کفایه معتقد است وجوب مقدمه معلول و مسبب از وجوب ذی المقدمه است و اگر ذی المقدمه وجوب مطلق دارد بنابراین وجوب مقدمه هم مطلق است. اگر هم وجوب ذی المقدمه مشروط باشد، وجوب مقدمه هم مشروط است.

ولکن در کفایه عبارتی است که برخی حواشی هم آن را تایید نموده‌اند و می‌خواهیم ببینیم آیا این عبارت و تاییدات درست است یا خیر؟ مرحوم آخوند فرموده است: "الظاهر عدم الاعتبار أما عدم اعتبار قصد التوصل فلأجل أن الوجوب لم يكن بحكم العقل إلا لأجل المقدمية و التوقف و عدم دخل قصد التوصل فيه واضح و لذا اعترف بالاجتزاء بما لم يقصد به."[1] ظاهر اینست که در وجوب مقدمه هیچ چیزی شرط نیست، نه اراده ذی المقدمه و نه ترتب ذی المقدمه. وجوب مقدمه به خاطر مقدمیت است چون ذی المقدمه بر مقدمه ترتب دارد. دخالت نداشتن قصد توصل (اراده انجام ذی المقدمه) در این حکم عقل روشن است. به همین سبب شیخ انصاری اعتراف دارد که به مقدمه‌ی که قصد ذی المقدمه در آن نباشد، اکتفا می‌شود.