درس خارج فقه استاد احمد عابدی

موضوع: خیار متصل و غیرمتصل

مقـدمـه: ابتدا یک جمع بندی از مطالب گذشته مطرح می‌نماییم، سپس چند فرع فقهی ذیل همین بحث مطرح می‌نماییم؛ (حضرت استاد عابدی مطالب جلسات گذشته را مرور و جمع بندی نمودند که طلاب در صورت تمایل بهتر است به فایل صوتی رجوع نمایند.)

نقد دلیل مشهور: مشهور که قائل به عدم جواز تصرف در زمان خیار هستند، هیچ دلیل شرعی بر مدعای خود نیاورده‌اند و فقط دلیل عقلی آورده‌اند و می‌گویند این تصرف در حق مردم است. یعنی ائمه هیچ چیزی در این باره نفرموده‌اند و این آقایان با استحسانات عقلی چنین حکمی صادر فرموده‌اند.

نظر مختـار: ما معتقدیم باید گفت خیار عبارت از ملک فسخ عقد است و این که گفته می‌شود خیار حقی در عقد است و یا این که خیار حقی در عین است که می‌تواند عین را برگرداند؛ بدین صورت نیست که خیار حق بالفعل یا حق بالقوه باشد. یعنی کسی که مثلاً در نانوایی است و نانی را خریده است و الان خیار مجلس است، یعنی بایع می‌تواند نانی را که داده پس بگیرد. حال آیا بایع یک حقی در این نان دارد یا می‌تواند حقی ایجاد کند مثلاً اگر بایع بگوید فسخت، حالا حق ایجاد کرده است؟ درست اینست که خیار حق نیست، بلکه سبب ایجاد حق است.

ولذا تا موقعی که بایع فسخ نکرده اصلا حقی در این مال نیست، پس وقتی حقی نیست مشتری می‌گوید من مالک هستم و می‌خواهم مال خودم را بخورم و تصرفش صحیح و حلال است. اصل این استدلال که گفته شود در زمان خیار مال متعلق حق دیگران است، غلط است. یعنی ذوالخیار حقی ندارد بلکه می‌تواند حقی ایجاد کند و تا این حق را ایجاد نکرده است، مشتری در ملک خود تصرف می‌کند.

خیار متصل و منفصل: خیاری که تا الان از آن بحث شد چه نوع خیاری است؟ خیار بر سه قسم است:

این سه نوع خیار را داریم. خیار متصل به عقد، قطعا داخل در بحث هست. خیار دوم که منفصل از عقد است و در واقع با یک فاصله زمانی از عقد ایجاد می‌شود، قطعا داخل در بحث نیست و تصرف در مال جایز است. در نوع سوم که سبب خیار حین العقد و ظهور آن بعد العقد است، محل اختلاف است.