درس تفسیر استاد هادی عباسی‌خراسانی

موضوع: تفسیر ترتیبی(سوره نساء)/سوره نساء آیه 49الی52 /خودپردازی عامل جلوگیری از شرک و کفران

﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يُزَكُّونَ أَنفُسَهُمْ بَلِ اللّهُ يُزَكِّي مَن يَشَاءُ وَلاَ يُظْلَمُونَ فَتِيلًا﴾[1]

﴿انظُرْ كَيفَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللّهِ الكَذِبَ وَكَفَى بِهِ إِثْمًا مُّبِينًا﴾[2]

﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُواْ نَصِيبًا مِّنَ الْكِتَابِ يُؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَالطَّاغُوتِ وَيَقُولُونَ لِلَّذِينَ كَفَرُواْ هَؤُلاء أَهْدَى مِنَ الَّذِينَ آمَنُواْ سَبِيلًا﴾[3]

﴿أُولَٰئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ ۖ وَمَنْ يَلْعَنِ اللَّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ نَصِيرًا﴾[4]

1- مروری بر آیات گذشته 47 و 48

در آیه شریفه 47 خطاب به اهل کتاب بود. گفتیم عهدین را قرآن نگه داشته است. معمولاً حق‌ستیزی و با حق در افتادن باعث تغییر چهره‌ها می‌شود. اینها به گذشته خود باز می‌گردند. یعنی چهره‌های کریهی که داشتند. انسان باید در مسیر حق حرکت کند. اگر از مسیر حق فاصله گیرد قابل استفاده است. لعنتی که بر اینها می‌آید، همانند لعنتی است که بر اصحاب سبت آمد. اصحاب سبت در روز شنبه که صید ممنوع بود، حصار کشیدند و بعد ماهی‌ها را شکار‌کردند. یا آفرینش شش روز طول کشید و قبل شنبه تمام شد و روز سبت روز استراحت و آرامش بود.

خداوند مادون شرک را می‌بخشد. مشیت الهی متفرع بر مشیت انسانی است. سبب غفران انسان، توبه است. توبه پاک کننده گناهان انسان است. و من یشرک شرطیه کلیه است. کسی که شرک به خدا داشته باشد، دچار گناه بزرگی شده است. شرک مساوی با گناه بزرگ است.

2- -شرح الفاظ آیه 49

«أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يُزَكُّونَ أَنفُسَهُمْ بَلِ اللّهُ يُزَكِّي مَن يَشَاءُ وَلاَ يُظْلَمُونَ فَتِيلًا»؛ نگاه نمی‌کنید به کسانی که خودستایی می‌کنند. بلکه خداوند است که افراد را به تزکیه می‌رساند. خدا هر که را بخواهد به کمالات می‌رساند و ظلم نمی‌کند.

    1. رؤیت: رؤیت با الی که متعدی می‌شود به معنای نگاه با تأمل است. نظر نگاه با تأمل است و رؤیت نگاه ابتدایی. رؤیت وقتی با الی متعدی شود، معنای نظر دارد.

    2. زکی به معنای افزایش است. افزودنی‌های خود را در اوصاف زیاد می‌کنند. بلکه خداوند است که افراد را به تزکیه می‌رساند. تزکیه در حالات انسان این است که او به خودش نگاه کند و مراقب باشد پایش را از گلیمش درازتر نکند. خودستایی باعث توقف در کمالات انسان است.

    3. فتیلا مویرگی است که در هسته خرما وجود دارد. این دلیل بر این است که خداوند کمترین ظلمی را انجام نمی‌دهد.

3- تحریف لفظی بودن کذب

«انظُرْ كَيفَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللّهِ الكَذِبَ وَكَفَى بِهِ إِثْمًا مُّبِينًا»؛ نگاه با تأمل کن که چگونه دروغ‌هایی را به خدا می‌بندند. کذب کار تحریف لفظی و معنوی آنها است. تعریف لفظی به کار بردن کلمات چند پهلو است. کفایت می‌کند که تحریف کلام و تکذیب، گناه آشکاری است.

4- مراد از جبت و طاغوت

«أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُواْ نَصِيبًا مِّنَ الْكِتَابِ يُؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَالطَّاغُوتِ وَيَقُولُونَ لِلَّذِينَ كَفَرُواْ هَؤُلاء أَهْدَى مِنَ الَّذِينَ آمَنُواْ سَبِيلًا»؛ نگاه نمی‌کنید به کسانی که بهره‌ای از کتاب داده شدند. احبار و رهبان هستند ولی تمام کتاب را ندارند بهره‌ای از کتاب فقط دارند. برای چندمین بار الم تر آمده است.

    1. جبت مسائل فرومایه و مطالب بی‌ارزش است.

    2. طاغوت کسانی‌اند که اهل سرکشی هستند. نگاه نمی‌کنی که احبار یهود و رهبان نصارا بت پرست هستند؛ ولو پرستش هواهای نفسانی. جبت و طاغوت مقابل ایمان و عمل خوب است.

اینها برای کسانی که کفر ورزیدند می‌گویند، اینها هدایتشان بیشتر است از کسی که ایمان آورده‌اند و اعتقاد دارند. و حال آنکه باید ایمان به مبدأ و معاد داشته باشند. انسان دو راه بیشتر ندارد: یا هدایت و یا ضلالت.

5- مراد از لعنت خداوند

«أُولَٰئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ ۖ وَمَنْ يَلْعَنِ اللَّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ نَصِيرًا»؛ اینها کسانی هستند که خدا آنها را لعنت می‌کند. و کسی که خدا او را لعنت کند هرگز برای اینها نصیب و نصرتی نخواهد بود. لعنت خداوند یعنی دوری از رحمت الهی. کسی که دور از رحمت الهی باشد، در مسیر رجم قرار می‌گیرد.

6- خودپردازی عامل جلوگیری از شرک و کفران

ایام ماه مبارک رجب است و صحبت تزکیه شد. انسان اگر به خود بپردازد جلوی خیلی از کفران‌ها و شرک‌ها را می‌گیرد. چنان‌که اگر از خود تعریف کند به شخص‌پروری می‌پردازد و در تخیل، کسی نمی‌تواند جلوی او را بگیرد.

مراقبت کنید به خودستایی نرسید. تنها خودستایی‌ مطلوب، این است که در مقابل دشمن انسان رجز بخواند. حالات شهدای کربلا را ملاحظه بفرمایید. این خودستایی نیست. حقیقت خود را در مقابل دشمن بروز می‌دهند. گاهی نتیجه خودستایی، حق‌پرستی است.