درس تفسیر استاد هادی عباسی‌خراسانی

موضوع: تفسیر ترتیبی(سوره نساء)/سوره نساء آیه42و43 /نماز مهم‌ترین مسأله عبادی

﴿يَوْمَئِذٍ يَوَدُّ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَعَصَوُاْ الرَّسُولَ لَوْ تُسَوَّى بِهِمُ الأَرْضُ وَلاَ يَكْتُمُونَ اللّهَ حَدِيثًا﴾[1]

﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَقْرَبُواْ الصَّلاَةَ وَأَنتُمْ سُكَارَى حَتَّىَ تَعْلَمُواْ مَا تَقُولُونَ وَلاَ جُنُبًا إِلاَّ عَابِرِي سَبِيلٍ حَتَّىَ تَغْتَسِلُواْ وَإِن كُنتُم مَّرْضَى أَوْ عَلَى سَفَرٍ أَوْ جَاء أَحَدٌ مِّنكُم مِّن الْغَآئِطِ أَوْ لاَمَسْتُمُ النِّسَاء فَلَمْ تَجِدُواْ مَاء فَتَيَمَّمُواْ صَعِيدًا طَيِّبًا فَامْسَحُواْ بِوُجُوهِكُمْ وَأَيْدِيكُمْ إِنَّ اللّهَ كَانَ عَفُوًّا غَفُورًا﴾[2]

یودّ جواب کیف در آیه قبل است. در این روز قیامت کسانی که کافر شدند و کفر ورزیدند، اطلاق دارد. کفر در قرآن در مقابل شکر است. ناسپاسی، انسان را به انکار نعمت می‌رساند.

معصیت رسول را کردند. همان طور که اطاعت خدا و رسول مطلوب است، معصیت ایشان نیز خوب نیست. اینها آرزو می‌کردند در زمین پنهان می‌شدند، ولی کتمان نعمت نمی داشتند. آرزو می‌کردند زمین هموار می‌شد و هیچ تشخصی نداشتند و در زمین می‌رفتند. وضعیت قیامت، برای ظهور و بروز است. عکس‌هایی را که می‌خواهند ظاهر کنند باید در آتلیه و محل تاریکی برود. اعمال انسان هم ظهور و بروز دارد. عمل، نفس انسان است و انسان، نفس عمل است. تعدّد ندارد.

1- مراد از حدیث

حدیث سخن جدید است؛ چه در خواب و چه در بیداری. در لغت این است. در اصطلاح، روایات معصومین علیهم السلام است. هم بر کلام الهی و هم کلام انسانی اطلاق می‌شود.

2- نماز مهم‌ترین مسأله عبادی

«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَقْرَبُواْ الصَّلاَةَ وَأَنتُمْ سُكَارَى...»؛ بعد از مسائل خانوادگی و دیگر مباحث پیرامون آن، خداوند وارد مهم‌ترین مسأله عبادی می‌شود. نماز عمود دین است که مانند فلشی راه را نشان می‌دهد تا راه را گم نکند. دین با آن استوار است و انسان با آن راه را گم نمی‌کند. ستون بالا رفته تا خداست. نماز سمت و سوی با حضرت حق است. اینکه قبله دارد و با طهارت باید برویم و با آداب وارد این حقیقت شویم، حقیقتی است. نماز یک موجود زنده است. گرچه فعلی از افعال است ولی حقیقتی از حقایق است. چطور اگر یک بزرگ بیاید به بدرقه و استقبالش می‌روید.

3- اهمیت اذان و اقامه

اذان و اقامه استقبال و تعقیبات، بدرقه نماز است. نمازی که با اقامه و اذان باشد، دو صف از مغرب تا مشرق از فرشته‌های الهی به مصلی اقتدا می‌کنند. کسی که اذان و اقامه می‌گوید نماز فرادا ندارد و به جماعت است.

4- معراج بودن نماز

نماز معراج انسان مؤمن است.[3] نمی‌شود پیامبران الهی معراج داشته باشند و مؤمن نداشته باشد که پیرو آنها است. معراج بارها برای پیامبر صلی الله علیه و آله اتفاق افتاده است. یک بار عمده بوده و در اول سوره اسراء بیان شده است. معراج گاهی به درخواست عبد است و گاهی به اقتضای الهی. هر طرفی که اشتیاق و درخواست ملاقات داشته باشد، محقق می‌شود. اشتیاق الهی بیشتر از ماست. ما به او محتاج بودیم و او به ما مشتاق.

برای مؤمن باید پنج مرتبه در شبانه روز باشد. نمازهای مستحبی و به خصوص نماز شب، معراج را همیشگی می‌کنند.

5- عام بودن خطاب «یا ایها الذین آمنوا»

«یا ایها الذین آمنوا...»؛ این خطاب و خطابات الهی عام و برای همه است. اوامر و نواهی برای همه انسان‌ها است. تقلید هم وجوب عقلی است. خطابات قرآن عام است و خاص مؤمنین نیست. حضرت امام تحت عنوان خطابات قانونیه نظریه‌ای دارند. نتیجه این می‌شود که در ماه رمضان و در هنگام نماز تمام مکلفین عالم مأمور به انجام هستند؛ چه مسلمان و چه کافر؛ چه عابد و چه غیر آن. خطاب خاص است ولی مخاطب عام است و تمثیل است نه تخصیص.