درس تفسیر استاد هادی عباسی خراسانی

موضوع :تفسیر ترتیبی(سوره آل عمران)/آل عمران آیه 83الی88 /عدم پذیرش راهی غیر از اسلام

﴿أَفَغَيْرَ دِينِ اللَّهِ يَبْغُونَ وَلَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ طَوْعًا وَكَرْهًا وَإِلَيْهِ يُرْجَعُونَ﴾[1]

﴿قُلْ آمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنْزِلَ عَلَيْنَا وَمَا أُنْزِلَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَمَا أُوتِيَ مُوسَىٰ وَعِيسَىٰ وَالنَّبِيُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ﴾[2]

﴿وَمَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلَامِ دِينًا فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ﴾[3]

الحمدلله خدا را شاکریم که در محضر آیات هستیم. در آیه 83 عرض شد تمام موجودات در اطاعت باری تعالی هستند تکوینا یا تشریعا. تکوینا همه موجودات اعم از جمادات و نبادات و حیوانات و انسان و سایر موجودات ولی تشریعا برخی موجودات. البته کمال به اطاعت تشریعی است. این اطاعت تشریعی است که دارای آثار است.

آیا غیر دین اسلام را انتخاب می‌کنید و حال آنکه چه بخواهند و چه نخواهند آنچه در آسمان و زمین است در اختیار خداست. انسان باید تسلیم اراده باری تعالی باشد که در تشریع برای انسان رشد می‌آورد. همه موجودات دارای تسلیم و اراده و انقیاد هستند. انقیاد موجودات در برابر باری تعالی دائمی است.

کسی مشرف می‌شود محضر حضرت موسی بن جعفر ع.. و سؤال می‌کند که ما گاهی جایی می‌رویم که احساس خطر می‌کنیم، چه کنیم؟ ایشان این حکایت را نقل کردند. کنت عند سیدنا الصادق. فرمودند نزد آقایمان امام جعفر صادق ع.. بودیم. نگفتند پدر. یکی از یاران وارد شد و قال: انا کثیر السفر. من سفر زیاد می‌روم و در مواضع و مناطقی رفت و آمد دارم که وحشتناک است. فعلمنی ما امن علی نفسی. به من ذکری و مطلبی آموزش بدهید که مرا ایمن نگه دارد. فرمودند در این مناطق دست را روی سر بگذار و اقرء برفیع صوته: ﴿أَفَغَيْرَ دِينِ اللَّهِ يَبْغُونَ وَلَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ طَوْعًا وَكَرْهًا وَإِلَيْهِ يُرْجَعُونَ﴾

ما متأسفانه فاصله گرفتیم با برخی آیات و مردم هم به فاصله ما فاصله گرفتند. وقتی جلوداران جامعه ارتباطشان کم شود مردم به چندین برابر ارتباطشان کم می‌شود. آیات الهی همان‌طور که قرائتش دارای آثار است در موارد خاص هم همین است.

اشجع نقل می‌کند. در یکی از سفرها به یک صحرای وحشتناک رسیدم که طوایف دیگر سکونت داشتند. فسمعت قائلا یقول خذوه. دیدم گوینده‌ای می‌گوید او را بگیرید. یاد فرمایش امام صادق ع.. افتادم. دست را بالای سر گذاشتم و این آیه را خواندم. فقال قائل کیف نأخذه و قد احتجز بآیة طیبة. چطور او را بگیریم و حال آنکه به آیه‌ای پاک تمسک کرد. یکی از آیاتی که در جداول اوفاق دارای آثار است همین است. جهت حفظ مردم از برخی خطرات. غرض اینکه برای وحدت و تنهایی و رفع خوف و وحشت این آیه بسیار پر خاصیت است. هرجا احساس وحشت و اضطراب کردید دست را روی سر بگذارید و این آیه را بخوانید.

شیخ طوسی در امالی این روایت را نقل می‌کند.

توضیح آیه 84 و 85 را جلسه قبلی عرض کردیم.

﴿كَيْفَ يَهْدِي اللَّهُ قَوْمًا كَفَرُوا بَعْدَ إِيمَانِهِمْ وَشَهِدُوا أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَجَاءَهُمُ الْبَيِّنَاتُ ۚ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ﴾[4]

بینات هم تورات است و هم انجیل و هم قرآن. هم آیات تکوینی است و هم آیات تشریعی. بیّنة در قرآن یعنی معجزه. بینات تشریعی آیاتی است که نازل شده است و بینات تکوینی انبیا و اولیای الهی هستند.

ظالمین کسانی هستند که مطیع آیات نباشند.

کسانی که آیات الهی را نبینند عنوان ظلم دارند. وصف مشعر به علیت است. بالاترین ظلم ظلم به خود است. بعد ظلم به حضرت حق که همان شرک است و گناه نابخشودنی است و ظلم به غیر. در روایات نیز این سه نوع ظلم هست.

﴿أُولَٰئِكَ جَزَاؤُهُمْ أَنَّ عَلَيْهِمْ لَعْنَةَ اللَّهِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ﴾[5]

سه لعنت بر اینها است به عنوان جزاء: لعنت خدا، فرشتگان و مؤمنین. الف و لا ناس عهد است یعنی مؤمنین.

﴿خَالِدِينَ فِيهَا لَا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلَا هُمْ يُنْظَرُونَ﴾[6]

در عذاب الهی خلود دارند. نه عذاب بر آنها تخفیف داده می‌شود و نه مورد توجه قرار می‌گیرند.