درس تفسیر استاد هادی عباسی خراسانی

موضوع: تفسیر ترتیبی(سوره آل عمران)/آل عمران آیه 17 /برکات و فضیلت سحر

﴿الصَّابِرِينَ وَالصَّادِقِينَ وَالْقَانِتِينَ وَالْمُنْفِقِينَ وَالْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحَارِ﴾[1]

1- معراج انبیاء در شب

استغفار وصفی برای تحقق اوصاف قبلی است. شب و سحر را دریابید؛ ﴿إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئًا وَأَقْوَمُ قِيلًا﴾؛[2]

﴿سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَىٰ بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى﴾؛[3] تمام معراج‌ها در شب رخ داده است. تمام انبیای الهی معراج داشتند و در شب هم بوده است. معراج هم مراتب دارد و معراج تام برای نبی معظم صلی الله علیه و آله است. یک معراج هم نبوده است.

2- وجود معراج برای پیروان پیامبر اسلام

برای پیروان ایشان هم از باب ﴿لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ﴾[4] معراج است. معراج هر کس به حسب خودش است.

معراج رسول الله صلی الله علیه و آله معراج‌های متعددی است و این معراج اتم است. پیرو ایشان هم باید معراج داشته باشد. فرع به عنوان اسوه حسنه باید مانند اصل باشد. بافنده‌های قالی وقتی نقشه قالی را می‌گذارند و می‌بافند، از آنها به اسوه تعبیر می‌کنند. نمونه‌ای می‌گیرد و می‌سازد. دانستن نیست ساختن است.

3- نماز شب مصداق استغفار در سحر

نماز شب یکی از مصادیق استغفار در سحر است؛ نه تنها مصداق. نماز شبی که این قدر به آن تأکید شده است. ﴿وَمِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَكَ عَسَىٰ أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَحْمُودًا﴾؛[5] مقام محمود به نافله است. سوره اسراء سفرنامه الهی رسول الله صلی الله علیه و آله است.

احادیث معراجیه یکی از سخت‌ترین احادیث بعد از معاد و توحید است. نافله‌ای که در سوره اسراء آمده است، نماز استحبابی نیست؛ نافله یعنی اضافه‌کاری. آنچه به نفل و اضافه انجام می‌شود. نافله برای رسول الله صلی الله علیه و آله واجب بود. نماز‌های ستّه برای ایشان است و نماز شب هم برای ایشان واجب است. برای فقره فقره حدیث علیک بصلاة اللیل باید پایان‌نامه‌ها نوشت که لا تجامع لا تجامع را به داماد خود می‌فرمایند.[6] اضافه‌کاری تشویق دارد؛ نه وظیفه‌کاری.

نماز شب از مصادیق تام مستغفرین بالاسحار است. استمرار را می‌رساند. اینها اهل استغفار در سحر هستند. ماده استفعال استخراج است و با زحمت به دست می‌آید.

4- شروع اربعین های علامه حسن زاده از سحر

حضرت علامه حسن زاده قدس الله نفسه الزکیه اربعین‌ها داشتند و این اربعین‌ها از سحر شروع می‌شد. در دوران حیاتشان از وقتی خود را شناختند بدون اربعین نبودند. از همین الآن تصمیم بگیریم اربعین در اربعین داشته باشیم. نماز شب را بخوانیم. قرار است کاری را انجام دهیم با نظم و ترتیب انجام دهیم. ﴿كَانُوا قَلِيلًا مِنَ اللَّيْلِ مَا يَهْجَعُونَ﴾[7] را برایش برنامه‌ریزی کنید. نماز شب در وقت مشخص باید باشد یا کل شب؟ به نظر ما کل شب می‌توان نماز شب خواند. اگر امر دائر شد بین اینکه در وقت خاصش نمی‌تواند بخواند آیا تقدم بهتر است یا قضا شدن؟ تقدم بهتر از بعد طلوع خواندن است. در سیره نبی معظم صلی الله علیه و آله است که ایشان در سه نوبت نماز شب و نافله صبح را می‌خواندند؛ یک مرتبه بعد از نماز عشاء چهار رکعت می‌خواندند بعد استراحت می‌کردند و بعد 4 رکعت دیگر و استراحت و بار دیگر بلند می‌شدند و رکعات دیگر را همراه نافله صبح می‌خواندند.

5- سحر عامل تداوم برکات الهی

اینکه گفتند وقت شب را تقسیم کنید برای همین است. تنها چیزی که باعث تداوم برکات الهی می‌شود سحر است و سحر است و سحر. و المستغفرین بالاسحار. در روایت هست که: عليكم بصلاة الليل فانها سنة نبيكم ومطردة الداء عن أجسادكم؛[8] سنت نبی صلی الله علیه و آله است. سنت ایشان آن قدر عظیم است که برخی فریضه می‌دانند.

کسی که در شب و سحر و ایام ورود نماز شب رحلت کند، بهشت برای اوست. حاج‌آقای بهاء الدینی می‌فرمودند آقا بلند شوید و بنشینید ولو یک چای بخورید برکات دارد. آنها که سحر دارند چشم تر دارند. باید التماس کنیم که قلبمان رقیق شود. اولین اثرش این است که چشم اهل اشک می‌شود.