درس تفسیر استاد هادی عباسی خراسانی

موضوع: تفسیر ترتیبی(سوره آل عمران)/سوره آل عمران آیه 15 /تبیین و توضیح واژگان

﴿قُلْ أَؤُنَبِّئُكُمْ بِخَيْرٍ مِنْ ذَٰلِكُمْ ۚ لِلَّذِينَ اتَّقَوْا عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَأَزْوَاجٌ مُطَهَّرَةٌ وَرِضْوَانٌ مِنَ اللَّهِ ۗ وَاللَّهُ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ﴾[1]

1- تبیین و توضیح واژگان

1.1- أنبئکم

از نبأ است. نبأ هرگونه خبری نیست؛ بلکه خبری است که مهم باشد و معمولاً مورد گرایش افرادی قرار می‌گیرد. خبرهای مهم را نبأ می‌گویند؛ ﴿عَمَّ يَتَسَاءَلُونَ* عَنِ النَّبَإِ الْعَظِيمِ﴾[2] .

خبری که می‌خواهند برای دیگران بیان کنند. آیا شما را خبر بدهم؟ خبر اعم است از اینکه از مکانی به مکان دیگر خبر ببرد یا از حالت و وصفی خبری ببرد مثلاً حال خود را حکایت کند.

1.2- بخیر من ذلکم

لطافت آیه من ذلکم است. تلک نفرمود که اشاره به موارد حب الشهوات باشد. ذوی العقول است. به بالاتر و بهتر از این موارد برای شما اشاره کنیم؟

1.3- للذین اتقوا

می‌توان گفت در بیان این آیه همان اوصاف هدی للمتقین که در صدر سوره مبارکه بقره بود، بیان شده است. تقوا وقوی بوده است. وقوی هر طور پرهیزی نیست بلکه از وقایه است. وقایه به سپر مقابل دشمن می‌گویند؛ در جنگ‌هایی که مشخص نیست دشمن از کدام طرف حمله می‌کند. مانند جنگ‌های خیابانی که نیروها نمی‌دانند از کدام سو حمله می‌کنند. منافقانه در لباس خودی می‌آیند. همیشه انسان از دشمن بیرونی آسیب نمی‌خورد؛ گاهی از دشمن درونی است.

1.4- انهار

جمع نهر است. به هر گونه مایعی که سریان و شدت و غلظت دارد، نهر می‌گویند؛ چه مادی و چه معنوی. بر خلاف اینکه در مکالمات روزمره بر مایعات و آب اطلاق می‌شود. نهرها جاری می‌شود در حالی که خالدین در آن هستند.

1.5- خالدین فیها

اصل در نعمت‌های بهشتی خلود و جاودانگی است. غیر خلود عرضی است. بنابر خلود است مگر اینکه اعمالی داشته باشند که خلود آنها را به هم بریزد. عدم بقاء به وسیله خودشان است. اصل در دنیا به عدم بقاء است. اگر بقایی باشد به علت دیگر است. ﴿كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ* وَيَبْقَىٰ وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ﴾؛[3] انسان مؤمن تا نخواهد از دنیا نمی‌رود. چون متصل به وجه الهی است. چنان چه وجه الله باقی است او هم باقی است. آن چنان دنیا بر مؤمن تنگ می‌شود که می‌خواهد برود.

1.6- ازواج مطهره

در فارسی می‌گویند زوج و زوجه ولی غلط است؛ زوج درست است هم به زن و هم به مرد اطلاق می‌شود. دو فرد که سنخیت دارند. اعداد زوج عِدل یکدیگرند. یکی به دیگری اضافه می‌شود. زوج به کسانی که عِدل هم باشند اطلاق می‌شود.

مطهَّرة باب تفعیل است یعنی پاک شده. این ازواج را با اعمالشان در دنیا تقدیر کردند. تا مشیت انسانی نیاید، مشیت الهی نمی‌آید. بهشت مشیت الهی است که فرع بر مشیت انسانی است. تا شاء الناس در دنیا نباشد شاء الله در عالم آخرت تجسم نمی‌یابد.

حضرت علامه حسن زاده قدس الله نفسه الزکیه می‌فرمودند آقاجان بهشت را برای خود داریم می‌سازیم. مراقب باشیم. انسان‌ها ایمان و اعتقادشان دارای مراتب است. ساختمان‌هایی که می‌سازند، گاهی با چند ریشتر نمی‌ریزد برخی با زلزله ضعیف می‌ریزد. با اعمالمان محکم بسازیم. برخی مواقع آنچه می‌سازیم قابل سکونت و سکینت نیست و آرامش نمی‌آورد.

2- تبیین مقام رضایت

رضا که از مقامات سیر و سلوکی است. رضا دو نوع است؛ رضای خالق از مخلوق و رضای مخلوق از خالق. رضای مخلوق از خالق بالاتر است از رضای خالق از مخلوق. خالق را زود می‌توان راضی کرد؛ یا سریع الرضا. با استتغفار زود راضی می‌شود؛ حتی از گناهان کبیره. چون و چرای انسان از عدم رضا است. دعای عشرات را به این جهت زیاد بخوانید. رضایت انسان از خدا خیلی چیز مهمی است. آنچه رضوان را می‌آورد این رضای دوم است.