درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ موسوی

موضوع: ادامه مسئله پانزدهم:

2. مستفاد از صحیحه زراره از امام باقر علیه السلام نیز این است که موضوع حکم به لزوم حرکت و ملحق شدن به دوستان در ادامه اعمال وجود یا عدم وجود تمکن از التحاق به دوستان است خواه به سبب مریضی بازمانده باشد و خواه به سبب دیگری غیر از مریضی.

محمد بن يعقوب، عن عدة من أصحابنا، عن أحمد بن محمد وسهل بن زياد جميعا عن ابن محبوب، عن ابن رئاب، عن زرارة، عن أبي جعفر عليه السلام قال: إذا احصر الرجل بعث بهديه، فإذا أفاق ووجد في نفسه خفة فليمض إن ظن أنه يدرك الناس، فان قدم مكة قبل أن ينحر الهدي فليقم على احرامه حتى يفرغ من جميع المناسك، ولينحر هديه، ولا شئ عليه وان قدم مكة وقد نحر هديه فان عليه الحج من قابل والعمرة، قلت: فان مات وهو محرم قبل أن ينتهى إلى مكة قال: يحج عنه ان كانت حجة الاسلام، ويعتمر إنما هو شئ عليه.[1]

3. تعبیراتی که به عنوان اشتراط در حین احرام وارد شده اند (که در صورت ممنوعیت از ادامه اعمال، متحلل شود) از عمومیت برخورداند و به مرض اختصاص ندارند مانند آنچه که در صحیحه حمزه بن حمران از امام صادق علیه السلام وارد شده است (میزان، حبس و عدم حبس است).

محمد بن علي بن الحسين باسناده عن حمزة بن حمران أنه سأل أبا عبد الله عليه السلام عن الذي يقول: حلني حيث حبستني، فقال: هو حل حيث حبسه قال أو لم يقل، ولا يسقط الاشتراط عنه الحج من قابل.[2]

طریق مرحوم شیخ صدوق ره به حمزة بن حمران از نظر رجالیون، صحیح یا قویّ کالصحیح است و شخص حمزة حمران نیز ثقه است.

با توجه به آنچه گفتیم، به نظر می رسد که قول به التحاق "غیر متمکن" به مریض، اقوی است.

المسألة السادس عشر: الأحوط أن يكون يوم الميعاد في إحرام عمرة التمتّع قبل خروج الحاجّ إلى‌ عرفات، وفي إحرام الحجّ يوم العيد.[3]

این مسئله در صدد اشاره به صورتهائی است که ممکن است احصار تحقق پیدا کند که سه صورت را متذکر می شویم:

    1. ممکن است احصار در احرام عمره مفرده تحقق پیدا کند که حکمش این است اگر اراده تحلل داشت لازم است قربانی یا ثمن آن را به مکه بفرستد و زمان معینی را مواعده نماید نماید البته وقت محدودی برای آن تعیین نشده بلکه بسته به توافق منوبٌ‌عنه (محصَر) و نائب اوست.

    2. ممکن است احصار در احرام عمره تمتع پیدا کند که باز هم در صورت اراده تحلل، لازم ایت قربانی یا قیمت آن را به مکه بفرستد و با دوستان خود جهت انجام این قربانی مواعده نماید، هر چند در روایات بیانی وارد نشده که بر انجام قبل از خروج به عرفات دلالت نماید ولی لازمه احتیاط همان است که حضرت امام راحل ره در متن مسئله فرمودند؛ زیرا این قربانب بدل از اعمال عمره تمتع است که شخص نسبت به آن محصور شده است و چون اعمال عمره تمتع باید قبل از خروج به عرفات انجام داده شوند لذا شایسته است این قربانب قبل از خروج به عرفات، ذبح گردد.

    3. ممکن است احصار در احرام حج تحقق پیدا کند که محصَر در صورت اراده تحلل، لازم است قربانی را به منا بفرستد و مواعده برای انجام این قربانی، روز عید قربان است و معین بودن روز قربانی برای یوم المیعاد در این فرض، منصوص است و در صحیحه معاویة بن عمار از امام صادق علیه السلام وارد شده است.

محمد بن الحسن باسناده عن موسى بن القاسم، عن صفوان، عن معاوية بن عمار قال: سألت أبا عبد الله عليه السلام عن رجل احصر فبعث بالهدي، فقال: يواعد أصحابه ميعادا، فإن كان في حج فمحل الهدي يوم النحر، وإذا كان يوم النحر فليقصر من رأسه، ولا يجب عليه الحلق حتى يقضى مناسكه، وإن كان في عمرة فلينتظر مقدار دخول أصحابه مكة والساعة التي يعدهم فيها، فإذا كان تلك الساعة قصر وأحل، وإن كان مرض في الطريق بعد ما أحرم فأراد الرجوع إلى أهله رجع ونحر بدنة إن أقام مكانه، وإن كان في عمرة فإذا برأ فعليه العمرة واجبة، وإن كان عليه الحج فرجع إلى أهله وأقام ففاته الحج " و " كان عليه الحج من قابل فان ردوا الدراهم عليه ولم يجدوا هديا ينحرونه وقد أحل لم يكن عليه شئ، ولكن يبعث من قابل ويمسك أيضا، وقال: إن الحسين بن علي عليهما السلام خرج معتمرا فمرض في الطريق فبلغ عليا ذلك وهو بالمدينة فخرج في طلبه فأدركه بالسقيا وهو مريض فقال: يا بني ما تشتكي؟ فقال: رأسي، فدعا علي عليه السلام ببدنة فنحرها وحلق رأسه ورده إلى المدينة، فلما برء من وجعه اعتمر الحديث.[4]

الحمدلله اولاً و آخراً

خداوند منان را شاکریم که توفیق انجام بحث مستوفی پیرامون مسائل مختلف حج با محوریت کتاب "تحریر الوسیله، حضرت امام خمینی ره" را عنایت فرمود و از محضرش آمرزش برای خود و همه اموات از محبّین حضرات معصومین علیهم السلام همراه با حسن عاقبت و حشر با اهل بیت عصمت و طهارت صلوات الله علیهم اجمعین مسئلت می نمائیم.