درس رسائل محمدجواد تاکی
بخش1
99/08/28
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: حجج/قطع /علم اجمالی
نقشه بحث:حکم علم اجمالی در مقام اثبات:وجوب موافقت قطعیه:حرمت مخالفت قطعیه:مخالفت قطعی عملی:مخالفت قطعی التزامی:مخالفت قطعی التزامی:«الأول مخالفته من حيث الالتزام»تصویر مخالفت التزامی:در واقع التزام اختیار کردن یک اعتقاد است، البته اعتقادی در حوزه احکام فرعی و نه در حوزه اصول عقاید. وقتی شخص علم تفصیلی دارد احتمالاً به اعتقادات التزام دارد، مثلاً علم تفصیلی یعنی علم به وجوب فلان فعل از طرفی عدم التزام به آن یعنی اعتقاد به اینکه آن فعل واجب نیست، و این دو با هم نمی‌سازد. لذا اگر فرد علم تفصیلی داشت یعنی التزام هم دارد. امّا وقتی شخص علم اجمالی دارد ملازمه‌ای با عدم التزام ندارد.مخالفت التزامی گاهی به عمل کشیده‌می‌شود و گاهی به عمل کشیده‌نمی‌شود. شیخ فرض را روی حالتی که مخالفت التزامی به مخالفت عملی کشیده‌نمی‌شود می‌برد تا تصوّر بهتری از مخالفت التزامیِ صرف پیدا کنیم. در واقع شیخ می‌خواهد حیث مستقل و مقدّمِ مخالفت التزامی بر مخالفت عملی را نشان دهد تا وجود عنوان مستقل برای آن‌را نشان دهد و به بررسی حکم آن بپردازد.تصویر محلّی که مخالفت التزامی به مخالفت عملی نکشد:چند فرض برای اینکه مخالفت التزامی به مخالفت عملی نکشد لازم به نظر می‌آید:
دوران بین وجوب و حرمت: چون در این فرض است که شخص چه عمل کند و چه عمل نکند لزوماً یکی از اطراف شبهه را اتیان کرده‌است. اگر عمل کند وجوب را اتیان کرده و اگر عمل نکند حرمت را اتیان کرده. لذا در این فرض مخالفت قطعی التزامی به مخالفت قطعی عملی نخواهد کشید.
اتحاد زمان وجوب و حرمت: اگر محدوده زمانیِ احکام وجوب و حرمت یکسان نباشد، امکان اینکه مخالفت التزامی به مخالفت عملی بکشد وجود دارد. چون می‌تواند در محدوده زمانیِ وجوب، فعل را انجام ندهد، و در محدوده زمانیِ حرمت، فعل را انجام بدهد.
لذا باید محدوده زمانی حرمت و وجوب یکسان باشد تا احتمال مخالفت عملی از بین برود.توصّلی بودن اطراف شبهه: در صورت تعبّدی بودن چون قصد لازم می‌آید، اعتقاد و التزام واجب است و مخالفت التزامی خود مخالفت عملی خواهد بود.
مثال:«كالالتزام بإباحة وطء المرأة المرددة بين من حرم وطؤها بالحلف ومن وجب وطؤها»فرض کنید که مردی دو زن دارد و دو قسم خورده است یکی بر اینکه با فلان همسرش وطی نکند و دیگری بر اینکه با بهمان همسرش وطی کند. حالا شکّ دارد که این همسرش کدامیک است، آنکه قسم بر حرمت وطی دارد یا آنکه قسم بر وجوب وطی دارد. (موضوع واحد: مرأة / متعلّق موضوع: حلفِ وجوب وطی یا حلفِ حرمت وطی)در این حالت در مقام عمل اگر وطی کند با قَسَم به وجوب سازگار است و اگر وطی نکند با قسم به حرمت سازگار است، لذا مخالفت قطعی علمی شکل نمی‌گیرد. یعنی حتّی اگر ملتزم به وجوب یا حرمت نباشد(مخالفت التزامی قطعی) باز هم در عمل خلافِ وجوب یا حرمت عمل نمی‌کند.
