< فهرست دروس

درس خارج اصول آیت الله هاشمی شاهرودی

89/01/16

بسم الله الرحمن الرحیم

 
 مبنای تماميّت و نقصان جمله:
 از جمله جهات مهم اين بحث تحليل تفاوت ميان نسب تامّه خبری با نسبت ناقصه است كه از بحث های مهّم و دقيق اصولی می باشد و همين طور بحث از اقسام نسبتهای ناقصه و تفاوت دقيق ميان نسبت ناقصه در مضاف و مضافٌ اليه و معانی نسبی حروف يكی ديگر از بحثهای تحليلی اصولی است - گرچه به آن پرداخته نشده است -.
 اهل لغت تنها در همين حدّ بحث كرده اند كه در جمله تامّه نسبتی است كه وقتی انسان آن را می شنود قابليت تصديق دارد و يصح السكوت عليهاست و در جمله ناقصه نيز نسبتی است كه قابل تصديق و يصح السكوت عليها نيست ولی ديگر علّت آن را دنبال نكرده اند.
 اصوليّون با دقت و إمعان نظرهای وسيعی كه بخرج داده اند در اينجا نيز همانند ساير بحث ها پا را فراتر گذاشته و سعی نموده اند علّت اصلی اين تفاوت را بيان نمايند كه مجموع كلمات و تحليلهای اصولی را می توان در قالب سه وجه يا سه مسلك بيان نمود:
 
 1 ـ مسلك اوّل
 اين مسلك از مرحوم آقای خويى (ره) طبق مسلك تعهّد است كه مفصّلاً گذشت و مشخص شد كه قابل قبول نبوده و تواند فرق ميان جمله ناقصه و جمله تامه را توجيه كند.
 
 2 - مسلك دوم
 منسوب به مشهور است كه اگر چه مشهور بطور مفصّل متعرّض اين بحث نشده اند و تنها محقّق عراقى (ره) و برخی ديگر بطور پراكنده اشاراتی در اين زمينه دارند. ايشان در اينجا دو تعبير دارد:
 الف - مفاد نسب تامّه دالّ بر تحقّق و ثبوت نسبت در جمله موجبه و عدم تحقّق و عدم ثبوت آن در جمله سالبه می باشد بخلاف نسب ناقصه كه موضوعٌ له و مدلول تصوّری در آن تنها ذات و نفسِ نسبت می باشد. مثلاً در الرّجل الشّريف فقط نسبت وجود دارد بدون دلالت بر تحقّق يا عدم تحقّق آن ولذا به آن نسبت ناقصه می گوئيم ولی اگر گفته شود هذا الرّجل شريفٌ، دالّ بر تحقّق و ثبوت شرافت رجل می باشد. در جمل تامّه انشائی مانند امر و نهی و طلب و استفهام نيز ايجاد نسبت می باشد.
 ب - در جمل و نسب تامّه همواره ايقاع و عدم ايقاعِ نسبت لحاظ شده است اعّم از ايقاع اخباری و انشايی ولی در جمل و نسب ناقصه صرفاً نفس نسبت اخذ شده بدون لحاظ ايقاع و عدم ايقاع آن.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo