< فهرست دروس

درس نهایة الدرایه استاد علیرضا صادقی

99/12/13

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: تعلیقۀ شانزدهم/وضع تعیینی و تعیّنی/کفایه الاصول

ناش من تخصيصه به تارة و من كثرة استعماله فيه أخرى و بهذا المعنى صح تقسيمه إلى التعييني و التعيني كما لا يخفى‌.[1]

ارتباط بین لفظ و معنا، و اختصاص آن دو به یکدیگر، دو منشأ دارد و به دو روش پدید می‌آید:

1ـ تخصیص لفظ به معنا.

2ـ کثرت استعمال لفظ در معنا.

آنگاه که ارتباط بین لفظ و معنا، و اختصاص آن دو به یکدیگر، با تخصیص لفظ به معنا پدید می‌آید، وضع تعیینی، و آنگاه که با کثرت استعمال لفظ در معنا پدید می‌آید، وضع تعیّنی است.

این عبارت کفایة الاصول را به دو گونه می‌توان تفسیر کرد:

1ـ تخصیص لفظ به معنا، وضع تعیینی، و کثرت اسعمال لفظ در معنا، وضع تعیّنی است.

2ـ اگر منشأ ارتباط بین لفظ و معنا، و اختصاص آن دو به یکدیگر، تخصیص لفظ به معنا باشد، آن ارتباط و اختصاص، وضع تعیینی خواهد بود اما اگر منشأ آن، کثرت استعمال لفظ در معنا باشد، آن ارتباط و اختصاص، وضع تعینّی خواهد بود.

تفسیر دوم با جملۀ پیشین که آخوند خراسانی، وضع را به «نحو اختصاص للفظ بالمعنى و ارتباط خاص بينهما» تعریف کرد سازگار است.

نهایه الدرایه

16ـ قوله: و بهذا المعنى صح تقسيمه إلى التعييني‌ و التعيني ... الخ.

و أما على ما ذكرنا ـ من أن حقيقة الوضع اعتبار الواضع ـ فلا جامع بينهما، بل الوضع التعيني يشترك مع التعييني في نتيجة الأمر؛ إذ كما أن اعتبار الواضع يوجب الملازمة بين اللفظ و المعنى من حيث الانتقال من سماع اللفظ إلى المعنى، كذلك كثرة الاستعمال توجب استيناس أذهان أهل المحاورة بالانتقال من سماع اللفظ إلى المعنى، فلا حاجة إلى دعوى اعتبار أهل المحاورة على حد اعتبار الواضع فانه لغو بعد حصول النتيجة.[2]

آنچه در کلام آخوند خراسانی، وضع تعینّی نام گرفته، وضع نیست بلکه دارای نتیجۀ وضع است زیرا وضع، اعتبار واضع است و در کثرت استعمال لفظ در معنا، اعتبار صورت نمی‌گیرد.

هر اعتبار ـ از جمله اعتبار واضع ـ برای رسیدن به هدفی صورت می‌پذیرد؛ پس اگر آن هدف، از راهی غیر از اعتبار به دست آید، اعتبار انجام نخواهد شد.

اگر هدف واضع از وضع لفظ برای معنا، انتقال ذهن مخاطبِ ـ آگاه از وضع ـ از لفظ به معنا باشد، این مقصود حتی بدون اعتبار، با کثرت استعمال لفظ در معنا حاصل می‌شود.

پس کثرت استعمال لفظ در معنا، فاقد اعتبار است.

حقیقت وضع، اعتبار واضع است.

پس کثرت استعمال لفظ در معنا، وضع نیست.

 


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo