درس خارج فقه استاد مهدی مروارید

بعضی از متقدمین و متاخرین معتقد هستند که غلیان موجب طهارت می‌شود.این حکم حلیت از دو روایت علی بن جعفر «إِذَا طُبِخَ فَكُلْ فَلَا بَأْسَ‌» و روایت سعید اعرج «فَإِنَّ النَّارَ تَأْكُلُ الدَّمَ» قابل استفاده است، بنابراین طاهر می‌باشد.

مرحوم خویی بین روایات معارضه‌انداختند، از طرفی از این دو روایت استفاده می‌شود که نجاست و حرمت با غلیان از بین می‌برد، در این دو روایت خوردن تجویز شده است؛ ولی طاهر نمی‌باشد.

معارض این دو روایت یاد شده روایت علی بن جعفر است.

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنِ الْعَمْرَكِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍقَالَ: ..وَ سَأَلْتُهُ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ رَعَفَ وَ هُوَ يَتَوَضَّأُ فَتَقْطُرُ قَطْرَةٌ فِي إِنَائِهِ هَلْ يَصْلُحُ الْوُضُوءُ مِنْهُ قَالَ لَا. [1]

شخص خون دماغ شده است، و یک قطره از خون دماغش در آب می‌ریزد، از امام کاظم علیه السلام سوال می‌کند آیا وضو گرفتن از چنین آبی جایز است؟ حضرتش می‌فرماید: نه. این روایت في حد ذاته اطلاقش دلالت می‌کند که اگرچه آب جوشانده شود، باز وضوء گرفتن با آن آب جایز نیست، بنابراین آب نجس است و وضوء نمودن با آن آب نجس جایز نیست، یعنی نفرموده است که اگر آن آب جوشانده شود، وضوء گرفتن از آن جایز است.

اگر روایت دیگری نمی‌بود آیا این روایت علی بن جعفر اطلاق نداشت؟ وضوء گرفتن از چنین آبی جایز نیست، اعم از این که جوشانده شود یا جوشانده نشود، اگر آب منحصر به این باشد و وقت هم برای نماز کافی باشد، و حکم واقعي هم این باشد که وضوء گرفتن با آب جوشانده جایز باشد، در عین حال نباید امام علیه السلام بفرماید: آب را بجوشانید و وضوء بگیرید، در حالی تقیید نزده است، بنابراین اطلاق دارد.

در مقابل این اطلاق روایات مثل سعید اعرج قرار دارد، این دو طایفه با هم تعارض می‌کند.

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنِ الْعَمْرَكِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍقَالَ: ..وَسَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ رَعَفَ وَ هُوَ يَتَوَضَّأُ فَتَقْطُرُ قَطْرَةٌ فِي إِنَائِهِ هَلْ يَصْلُحُ الْوُضُوءُ مِنْهُ قَالَ لَا»[2]

سَعِيدٍ الْأَعْرَجِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عَنْ قِدْرٍ فِيهَا جَزُورٌ(گوشت شتر)وَقَعَ فِيهَا قَدْرُ أُوقِيَّةٍ (7 مثقال) مِنْ دَمٍ أَ يُؤْكَلُ قَالَ نَعَمْ فَإِنَّ النَّارَ تَأْكُلُ الدَّمَ. [3]

آیا نسبت این دو تباین و تعارض است یا عام و خاص مطلق است؟ مفاد روایت سعید اعرج مطهریت نار برای ماکول است که در آن خون ریخته است؛ ولی مفاد روایت علی بن جعفر عدم صحت وضوء با آبی است که در آن خون دماغ ریخته است.

روایت علی بن جعفر اطلاق دارد، اعم از این که آن به وسیله آتش بجوشد یا نجوشد؛ ولی روایت سعید اعرج خاص است، یعنی اگر بجوشد حلال و پاک است، بنابراین مطلق حمل بر مقید می‌شود، البته در صورتی که اکل خصوصیت نداشته باشد و لازمه اکل طهارت باشد، بنابراین اگر آب مخلوط با خون رعاف جوشانده شود، وضوء با آن اشکال ندارد.