موضوع: فقه پزشکی/ شبیه سازی/ ادله علما بر حرمت شبیه سازی

دلیل یازدهم حرمت شبیه سازی: ایجاد تفرقه بین زن و شوهر

دلیل یازدهم برای حرمت شبیه سازی تفرقه بین زن و شوهر است. این استدلال را به شکل کبروی بیان کنیم. آیه شریفه قرآن می فرماید: (وَاتَّبَعُوا مَا تَتْلُو الشَّيَاطِينُ عَلَى مُلْكِ سُلَيْمَانَ وَمَا كَفَرَ سُلَيْمَانُ وَلَكِنَّ الشَّيَاطِينَ كَفَرُوا يُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ وَمَا أُنْزِلَ عَلَى الْمَلَكَيْنِ بِبَابِلَ هَارُوتَ وَمَارُوتَ وَمَا يُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّى يَقُولَا إِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلَا تَكْفُرْ فَيَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا يُفَرِّقُونَ بِهِ بَيْنَ الْمَرْءِ وَزَوْجِهِ وَمَا هُمْ بِضَارِّينَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَيَتَعَلَّمُونَ مَا يَضُرُّهُمْ وَلَا يَنْفَعُهُمْ وَلَقَدْ عَلِمُوا لَمَنِ اشْتَرَاهُ مَا لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلَاقٍ وَلَبِئْسَ مَا شَرَوْا بِهِ أَنْفُسَهُمْ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ)[1] ؛ این آیه شریفه جریانش این است که طبق آنچه که در تفاسیر بیان شده است که آنچه که در زمان قوم بنی اسرائیل اینها به اصطلاح مطلبی در بین شان بوده که ظاهاً خیلی هم فراگیر بوده است. در آن زمان عده‌ای سحر و جادوگری می‌کردند. این مطلب هست که سحر و جادوگری یک امر واقعی است. حالا نمی‌خواهم وارد این بحث شوم که مفصل است. در مورد این آیه آنچه که در تفاسیر آمده است این است که افرادی در آن زمان بودند و می‌آمدند یک سحر و جادویی را اعمال می‌کردند که بین زن و شوهر تفرقه ایجاد کنند بوسیله سحر و جادو. حالا این سحر و جادو بر اساس آنچه که در تفاسیر آمده، یک تفسیر این است که این سحر و جادو در میان مردم بنی اسرائیل وجود داشته است در واقع این سحر و جادو همان چیزی بوده که به حضرت سلیمان نسبت می‌دادند و می‌گفتند که سلیمان سحر و جادو کرده و به این مقام رسیده است. یعنی این ساحران و جادوگران می‌آمدند این سحر و جادوی خودشان را منتسب می‌کردند به سحر و جادوی حضرت سلیمان و می‌گفتند این همان است. و یکی هم اینکه سحر و جادویشان را منتسب می‌کردند به دو ملک به نام هاروت و ماروت که در این آیه شریفه به آن اشاره شده است. بناباین اینها سحر و جادو را منتسب می‌کردند به حضرت سلیمان یا به آن دو فرشته الهی که در شهر بابل بوده که در این آیه مطرح شده است که این آیه شریفه می‌فرماید این دو فرشته الهی وَمَا يُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّى يَقُولَا إِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَةٌ؛ یعنی این هاروت و ماروت می آمدند و تعلیم می‌دادند بشریت را و به مردم سحر و جادو یاد می‌دادند. منتها می‌گفتند که این آزمایش است و اینها را در راه باطل استفاده نکنید. منتها ساحران آن زمان از این سحر و جادو در راه باطل استفاده می‌کردند؛ فَيَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا يُفَرِّقُونَ بِهِ بَيْنَ الْمَرْءِ وَزَوْجِهِ؛ اینها چیزهایی را یاد می‌گرفتند و یفرّقون بین المرء و زوجه؛ از این آیه قرآن استفاده می‌شود که بین زن و شوهر تفرقه ایجاد می‌کردند که این کار حرام بود و از این آیه حرمت این کار به دست می‌آید. و از این آیه شریفه قرآن می‌فهمیم که این تفرقه بین زوج و زوجه یک مطلب شیطانی است و این حرام است. بنابراین هر کار دیگری غیر از سحر و جادو که موجب تفرقه بین زن و شوهر شود حرام است. این را از آیه قرآن به عنوان یک کبرای کلی استفاده می‌کنیم. حالا کبرا با این آیه ثابت شد. البته مطالب زیادی در این آیه هست که از موضوع بحث ما خارج است.

صغرا: ادعا شده که شبیه سازی تفرقه بین زن و شوهر ایجاد می‌کند.

کبرا: هر آنچه که موجب تفرقه بین زن و شوهر شود حرام است.

نتیجه: شبیه سازی بر طبق این آیه شریفه حرام است.

این دلیل یازدهم که از کتاب فقه زندگی، که یک گفتگویی با سیدمحمد حسین فضل الله در آنجا مطرح شده است که این استدلال در آنجا آمده است. به نظر ما این استدلال هم حرمت شبیه سازی را ثابت نمی‌کند.

اولاً این جور استدلال‌ها ناشی از این است که موضوع شناسی خوب صورت نگرفته است. یعنی شبیه سازی اصلاً در رابطه با آن ریشه یابی شود که شبیه سازی چیست؟

تعریف شبیه سازی

اگر یادتان باشد آن اوایل درس شبیه سازی ما موضوع شناسی کردیم و انواع و اقسام شبیه سازی را مطرح کردیم و فرق بین شبیه سازی و تلقیح مصنوعی را بیان کردیم. شبیه سازی تکثیر و تولید نسل از طریق سلول جسمی غیر جنسی است. یعنی یک سلولی از یک از یک جایی از بدن انسان گرفته شود و با تخمک زن آمیخته شود و تبدیل به یک انسان شود؛ اینجا تفرقه بین زن و شوهر چگونه بوجود می‌آید. این موضوع شناسی را باید خیلی روی آن دقت کرد و اینکه من خیلی روی آن پا فشاری می‌کنم بخاطر این است. یعنی ما می توانیم ادعا کنیم که شبیه سازی موجب تفرقه بین زن و شوهر نیست و یک راهی است برای تولید نسل و چه ربطی دارد به تفرقه بین زن و شوهر. آیه می‌گوید: وَاتَّبَعُوا مَا تَتْلُو الشَّيَاطِينُ عَلَى مُلْكِ سُلَيْمَانَ؛ یعنی این سحر و جادویی که موجب تفرقه است یک امری است که تبعیت از شیطان است و تبعیت از شیطان هم که چیز دیگری نیست. شبیه سازی اگر تفرقه بوجود آورد مصداقی برای تفرقه بین زن و شوهر باشد. بله طبق آیه قرآن همان وَاتَّبَعُوا مَا تَتْلُو الشَّيَاطِينُ است. منتها مشکل این است که صغرای مطلب ثابت نیست که هر شبیه سازی موجب این موجب تفرقه بین زن و شوهر است، قطعاً نیست و اتفاقاً گاهی شبیه سازی موجب استحکام زندگی است. چون فرزند ندارند اینها و به شدت به فرزند نیازمندند و اگر فرزند نداشته باشند زندگیشان با اختلال مواجه می‌شود چه بسا این شبیه سازی موجب استحکام خانواده هم می‌شود. بنابراین صغرایش را ما قبول نداریم.

ثانیاً آیه شریفه قرآن در مقام بیان این است که هرگاه یک ازدواجی بین زن و شوهر بوجود آمده باشد و شما کاری کنید که بین این زن و شوهر تفرقه ایجاد شود حرام است. یعنی تفرقه‌ای را دارد بیان می‌کند که بعد از ازدواج صورت گیرد و هدفش ایجاد دشمنی بین زن و مرد باشد. این تفرقه حرام است. شبیه سازی اصلاً مربوط به قبل از ازدواج هم می‌تواند باشد. اصلاً می‌تواند ربطی به ازدواج هم نداشته باشد. مثلاً یک زنی ازدواج هم نکرده، سلولی از خود این زن می‌گیرند، حالا در عالم خارج چقدرر اتفاق افتاده باشد یا نیفتاده باشد و چه بعداً می‌خواهد اتفاق بیفتد. به صورت قضیه حقیقیه فقه ما باید این طوری باشد. الان اگر یک زنی سلولی از او گرفته شود و در تخمک همان زن قرار داده شود، اینجا اصلاً سالبه به انتفاء موضوع است و اصلاً ازدواجی وجود ندارد که تفرقه بین زن و شوهر ایجاد شود. آیه در مقام بیان حرمت تفرقه بین زن و شوهر است بعد از ازدواج و در آن مواردی ممکن است باشد که اصلاً نیازی به ازدواج نیست و این ربطی به آیه قرآن ندارد. چون آیه می‌گوید وقتی که ازدواج صورت گرفت و زوجیت محقق شد اگر انسان کاری کند که موجب تفرقه بین زن و شوهری شود، این حرام است. اما شبیه سازی که متوقف بر ازدواج نیست. برخی از مواد شبیه سازی اصلاً نیازی به ازدواج هم ندارد. بنابراین استدلال به این آیه شریفه قرآن اخص از مدعاست. اگر هم بگوییم که درست است که ما اشکال کردیم که اصلاً اینجا مفهومی ‌برای تفرقه وجود ندارد. اگر هم ما این را قبول کنیم اخص از مدعاست. یعنی خیلی از شبیه سازی‌ها اصلاً منوط به ازدواج نیست تا تفرقه‌ای که بین زن و شوهر در آیه مطرح است به سبب آن بوجود آید. و صلّی الله علی محمد و آله الطاهرین.