موضوع: فقه پزشکی/ شبیه سازی/ ادله علما بر حرمت شبیه سازی

بحث ما در رابطه با دلیل هفتم حرمت شبیه سازی بود که عرض کردیم حفظ کرامت انسانی است. و گفتیم که صغرا این است که شبیه سازی موجب اختلال در کرامت انسان است و کبرا این بود که اختلال در کرامت انسانی جایز نیست. و نتیجه این شد که شبیه سازی جایز نیست.

بحث به اینجا رسید که چرا شبیه سازی با کرامت انسانی مخالف است؟ باید دلیل بیاوریم. یک کسی ممکن است بگوید شبیه سازی با حفظ کرامت انسانی منافاتی ندارد. این صغرا را که می‌گویید اول توضیح دهید. چرا شبیه سازی مخالف با کرامت انسانی است.

سه وجه بیان کردیم: اولاً شبیه سازی موجب بی هویتی انسان از جهت شناسنامه شخصیتی می‌شود. کسی که پدرش معلوم نیست و در گاهی اوقات مادرش و هیچ کس و کارش معلوم نیست این بی‌هویتی شخصیتی پیدا می‌کند و این مخالف با کرامت انسانی است. ثانیاً شبیه سازی کرامت را از بین می‌برد؛ چون پذیرش مطلق علم و اینکه ما قدرت علی الإطلاق علم را بپذیریم این موجب می‌شود که با انسان ابزار گونه رفتار شود و گفتیم اصلاً برده داری نوین آغاز خواهد شد. از افراد شبیه سازی شده سوء استفاده ‌های فراوانی خواهد شد. این وجه دوم بود.

وجه سوم این بود که اصلاً مقایسه بین فرد شبیه سازی شده با فردی که از راه تولید مثل طبیعی و زناشویی به دنیا آمده می‌کنیم و می‌بینیم آن افرادی که از راه طبیعی به دنیا آمدند شهروند نوع اول هستند و درجه یک هستند و آن فرد شبیه سازی شده شهروند درجه دو می‌شود و نسل بعدی آنها ممکن است درجه سه بشود و اصلاً جامعه در آن یک اختلال در احترام در آن به وجود بیاید. طبقات بین انسانهای مختلف به وجود آید و این کرامت انسانی را مختل کند.

اشکال به دلیل هفتم حرمت شبیه سازی

ما به این دلیل اشکال داریم. اشکالات ما هم اشکالات صغروی است. ما کبرا را قبول داریم و آن این بود که اختلال در کرامت انسانی جایز نیست. چون کرامت انسانی را به خطر می‌اندازد. اشکال ما صغروی است. اولاً همه اقسام شبیه سازی مساوی با بی‌هویتی نیست. این گونه نیست که تمامی موارد شبیه سازی شده به دنبالش بی‌هویتی انسان باشد. مثلاً یک سلول جسمی غیر جنسی از یک زوجی گرفته شود و در رحم همسر آن زوج کاشته شود و با تخمک همسر همین زوج لقاح صورت گیرد. اینجا یک فرد شبیه سازی شده به دنیا بیاید و اینجا بی‌هویتی بوجود آید. خیر، مادرش که مشخص است. مادرش همان است که در رحم او این جنین رشد پیدا کرده و تبدیل به انسان شده است. این مشخص است که مادرش این است. حالا پدرش همین است که سلول از او گرفته شده یا نه؟ در این اختلاف است که ما اصلاً پدر را چه بگیریم. آن دسته افرادی که می‌گویند پدرش همین صاحب سلول است که دیگر اصلاً مشکلی نداریم. چون پدرش و مادرش معلوم است. اما آن دسته افرادی که می‌گویند نخیر، پدرش آن کسی است که اسپرم او موجب تولد فرزند می‌شود. اینجا که ما اسپرمی نداریم. طبق نظر این افراد فوقش این است که این فرد مادر دارد اما پدر ندارد. اینکه بی‌هویتی به وجود نمی‌آورد. بالأخره خیلی‌ها هستند در جامعه که به هر دلیلی پدرشان مشخص نیست. آن بحث حرمتش را کاری نداریم؛ حرمت‌های از جوانب مختلف. این شخص بی‌هویت نمی‌شود. پس همه اقسام شبیه سازی موجب بی‌هویتی شخصیتی نمی‌شود. بنابراین اگر در یک موردی که بی‌هویتی شخصیتی بوجود آید یعنی یک شخصیتی بوجود آید که هیچ چیز آن مشخص نیست؛ نه پدرش معلوم است و نه مادرش؛ آنجا هم ما باید بحث کنیم که این شخص که نه پدر دارد و نه مادر و هیچ حسب و نسبی ندارد و هیچ کدام از اینها برایش وجود ندارد، آیا این یعنی کرامتش از بین رفته است؟ از بین رفتن کرامت یعنی این شخص هیچ نسبی ندارد. این می‌شود مخالف با کرامت. خود این هم محل بحث است. بی‌هویتی از نظر شناسنامه‌ای آیا این موجب اختلال کرامتی می‌شود.

به نظر ما نه، این بالأخره یک انسان است، انسان بما هو انسان. برای چه بگوییم کرامتش از بین رفته است. بعضی از اقسام شبیه سازی شده که اصلاً کرامتش مختل نشد. این اولاً؛ انسان است، انسان بما هو انسان مثلاً فرض کنید که یک شخصی در بیابان افتاده یا مثلاً در بیمارستان فوت کرده و یک شخص پولداری هم هست. می‌گویند کس و کارش کیست؟ اصلاً هیچ کس نمی‌آید. هیچ کسی را این شخص ندارد. آیا این کرامتش از بین می‌رود. این به نظر ما حداقل مشکوک است.

ثانیاً در خیلی از موارد فرد شبیه سازی رفتار ابزار گونه در آن نیست. این‌گونه نیست که ما هر فرد شبیه سازی شده را بگوییم که ابزار گونه با او رفتار می‌شود. خیر، دنیا دنیای علم است و در خیلی از موارد ابزار گونه رفتار نمی‌شود که هیچ، بلکه کمک شایانی به افرادی می‌شود که نمی‌توانند فرزند داشته باشند. فرزندآوری برایشان محال است و این زوجین از هم جدا خواهند شد. حفظ خانواده‌ها و جلوگیری از طلاق یکی از راههایش می‌تواند شبیه سازی باشد. این ادعا را دارند. پس این گونه نیست که شبیه سازی به طور مطلق معنایش استفاده ابزاری از انسان باشد. البته ما در اینجا فقط داریم در دلیل‌ها خدشه می‌کنیم. ممکن است در نهایت ما هم مخالف شبیه سازی باشیم. ما می‌خواهیم ببینیم دلیل درست و حسابی آن چیست؟ منتها حالا دنبال این هستیم. این دلیل دوم هم نمی‌تواند موجب حرمت شود. ثالثاً کرامت وصفی است برای یک انسان موجود. به انسانی که بوجود نیامده که کریم نمی‌گویند. این کرامت برای یک انسانی است که موجود باشد. به تعبیر دیگر کرامت وصف انسان بما هو هو است. این را که در آن شکی نداریم. یعنی انسان بما هو انسان باید با او با کرامت رفتار کرد. پس هر انسان موجودی باید کرامتش حفظ شود. حالا این چه طوری به وجود آمده نقشی در کرامتش ندارد هر جوری که بوجود آمده باشد انسانی است که به هر شکلی روی این زمین قدم گذاشته است. کرامت ذاتی را داریم می‌گوییم و به کرامت ارزشی کاری نداریم. کرامت ذاتی انسان فقط به این است که انسان موجود شود. چه مؤمن باشد و چه کافر باشد. بالأخره هر انسان موجودی بما هو هو کرامت دارد. بنابر آیه شریفه قرآن و روایات؛ مگر کسی که مهدور الدم شود. آن مهدور الدم شدن آن یک عوارضی است که می‌آید ولی انسان بما هو انسان دارای کرامت است که این انسان بما هو هو چگونه بوجود آمده است و قدم روی این کره خاکی گذاشته است. آن دیگر مهم نیست در بحث کرامت که از راه طبیعی آمده کرامت دارد. از راه الهی بوجود آمده باز هم کرامت دارد مثل حضرت مسیح. بحث کرامت ذاتی است. از راه شبیه سازی بوجود آمده باز هم کرامت دارد. از راه تلقیح مصنوعی بوجود آمده باز کرامت دارد؛ از راه رویانی بوجود آمده باز کرامت دارد. اصلاً کرامت وصفی است که کاری ندارد انسان چگونه بوجود آمده است. انسان بما هو انسان دارای کرامت است. بنابراین اینکه می گویند شبیه سازی کرامت را از بین می‌برد. اصلاً شبیه سازی یا نفس شبیه سازی از بین نمی‌رود. حالا آن عوارضش را باید بعداً بحث کنیم. نفس شبیه سازی که کرامت را از بین نمی‌برد. یعنی انسانی که به وجود آمده باید کرامتش حفظ شود اما اینکه حالا چگونه بوجود آمده آن دیگر اصلاً ربطی به کرامت ندارد. و صلّی الله علی محمد و آله الطاهرین.