موضوع: تفسیر موضوعی/سخن چینی و اصلاح ذات البین /تفسیر آیه 224 بقره

کلام در ششمین ایه از ایات نمامی بود. در آیه 224 سوره مبارکه بقره :

﴿وَ لا تَجْعَلُوا اللَّهَ عُرْضَةً لِأَيْمانِكُمْ أَنْ تبَرُّوا وَ تتَّقُوا وَ تُصْلِحُوا بيْنَ النَّاسِ وَ اللَّهُ سَميعٌ عَليم‌﴾

(خدا را موضع قسم هایتان قرار ندهید که دیگر نیکی نکنید و تقوا پیشه نکنید و اصلاح ذات البین نکنید)

در معنای آیه شریفه دو قول بود که در جلسه سابق بیان شد.

شان نزول آیه شریفه نیز بیان شد.

در تفسیر آیه اختلاف وجود دارد.

تفسیر اول : بعضی از مفسرین می گویند این آیه ناظر به افراد و شرایط خاصی است که از شدت عصبانیت سوگند میخورند که کار خیر انجام ندهند. در واقع موضوع بحث ، افراد خشمگین و غضبناک است. علت غضب اینست که اهل کار خیر بودند اما در این کار خیر فریب خورده یا گزیده شده است. مثلا پولی از پس انداز را قرض داده است به کسی که زندگی آن شخص مشکلاتش حل شود ، اما قرض گیرنده خلف وعده می کند و قرض را پس نمی دهد. یا مثلا ضمانت شخصی را می کند ولی الان دچار مشکل شده است.

حضرت صادق علیه السلام فرمود : لَعَنَ‌ اللَّهُ‌ قَاطِعِي‌ سَبِيلِ‌ الْمَعْرُوفِ وَ هُوَ الرَّجُلُ يُصْنَعُ إِلَيْهِ الْمَعْرُوفُ فيَكْفُرُهُ فيَمْنَعُ صَاحِبَهُ مِنْ أَن يَصْنَعَ ذَلِكَ إِلَى غَيْرِه‌[1]

مطلب اول : این نظریه با شان نزول سازگار است. عبدالله بن رواحه چند مرتبه واسطه خیر و اصلاح شده اما باز داماد و دخترش نزاع کرده اند.

مطلب دوم : در باب قسم و نذر و عهد بیان شده است که متعلق اینها باید امر راجح باشد. مثلا نذر به عدم ادا صلاه ، امر مرجوح است و جایز نیست. در این آیه شریفه نیز عبدالله بن رواحه قسم به ترک اصلاح خورده و این مساله امر مرجوح است و لذا این آیه شریفه در مقام نفی نفوذ قسم عبدالله بن رواحه است.

مطلب سوم : بر اساس تفسیر اول ، یک «لا» باید اضافه شود. «أن لا تبروا ...»

تفسیر دوم : عرضه به معنای در معرض بودن است نه در مورد غضب و عصبانیت. کار خوب ، خوب است نیاز به قسم ندارد. برّ و تقوا و اصلاح نیاز به قسم ندارد.

نکته پایانی :

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:

لَا تَحْلِفُوا بِاللَّهِ‌ صَادِقِينَ وَ لَا كَاذِبِينَ فَإِنَّ اللَّهَ قَدْ نهَى عَنْ ذَلِكَ فقَالَ‌ ﴿لا تَجْعَلُوا اللَّهَ عُرْضَةً لِأَيْمانِكُم‌﴾[2]

قسم جایگاه اثبات حق مظلوم دارد. با قسم نزاع و دعواهای حقوقی خاتمه پیدا می کند.

نباید به همین راحتی قسم خورد. خدا را در معرض سوگند های خود قرار ندهید.

در تفسیر اول نیاز به تقدیر است اما در این تفسیر نیاز به تقدیر نداریم.