موضوع: تفسیر موضوعی/سخن چینی و اصلاح ذات البین /تفسیر ایات مربوط به سخن چینی

بیان شد بر حسب خلقت انسانی ، نفس در معرض ویژگی های مختلف است. در این چنین موارد اطرافیان سه گروه می شوند :

1 – ناجیان : دغدغه اصلاح بین دو طرف دعوا را دارند. گاهی طرفین دعوا غریبه هستند و گاهی طرفین دعوا دو عضو یک خانواده هستند. این گروه احساس مسئولیت می کنند.

2 – بی تفاوت ها : دعوا درست نمیکنند اما دخالتی هم نمی کنند. این گروه کمک به حربه دشمن می کنند و کارشان غلط است.

3 – سخن چینی : در دعوا و اختلافات ، بهره برداری می کند و صحبت های دو طرف را بین اینها منتقل می کند. در بعضی از ادله نقلی خداوند از منافقان ، برخورد بدتری نسبت به سخن چینان دارد. زیرا ضربه سخن چینان بدتر از ضربه منافقین است. هکذا در مبحث فقه ، ضربه منافق بدتر از کافر غیر حربی است.

این گروه سوم علاوه بر بیماری های روحی ، بیماریهای جسمی هم مبتلا می شوند.

و اما آیات مربوط به مساله سخن چینی :

هشت آیه از آیات کریمه در خصوص این مساله صحبت دارند که بعضی درباره سخن چینی ، بعضی درباره اصلاح ذات البین و بعضی درباره دو صفت با هم سخن می گوید.

آیه اول در بحث سخن چینی :

﴿وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَة﴾[1]

ترجمه های متعددی شده است :

وای بر هر عیب جوی مسخره کننده (ترجمه آدینه وند)

وای بر هر طعنه زننده عیبجو

وای بر هر عیبجوی طعنه زن

وای بر هر غیبت کننده عیبجو (ترجمه آیتی)

در بعضی از تفاسیر ، این آیه را مرتبط با همین مساله می دانند.

در سخن چینی سه جرم دیگر هم مکتوم است :

1 – غیبت : وقتی سخن را منتقل می کنند ، قطعا گوینده اول راضی به این کار نیست.

2 – دروغ : گاهی سخن چنیی دروغ است. گاهی ناقل تحریف می کند و تقطیع می کند و این موجب برداشت غلط می شود و خلاف واقع می شود که دروغ است.

3 – حسادت : سخن چین بر اثر حسادت سخنی را نقل می کند و هدف این است که فاصله بیاندازد.

و اما نکات تفسیری :

فرق همزه و لمزه :

برخی از مفسرین معتقدند که قطعا بین اینها تفاوت است. اما اینکه تفاوت ان ها در چیست؟

بعضی گفته اند : همزه به کسی که بدون جهت و رعایت اصول منطقی ، برای دیگران ایراد درست می کند و ایراد می تراشد. مثلا از همسرش ایراد می سازد. معنای دقیق همزه شکستن است و تناسب با معنای مد نظر این است که با عیب جویی شخصیت افراد شکسته می شود.

لمزه : عیب گیری [2]

طبق این هر دو به یک معنا می شود.

برخی دیگر گفته اند : همزه کسی که همنشین خودش را با سخنان زشت ، تضعیف می کند و طعنه می زند.

لمزه آزار با سر و چشم است. با حرکات است. ابی العاص با شکلک و ادا درآوردن پیامبر را اذیت می کرد.[3]

سایر معانی را در جلسات بعدی بیان خواهیم کرد.