درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه

موضوع: فقه خانواده / نفقه / موارد نفقه واجب / بررسی شروط وجوب نفقه / تمکین قبل از دریافت مهریه / روایات مانعه

کلام ما در این بحث بود که آیا قبل از اعطاء مهریه مرد حق دخول دارد یا نه؟

بیان شد دو دسته روایت در مسأله داریم:

دسته اول روایات مانعه

سه روایت در این زمینه خوانده شد و جلسه قبل به این حدیث رسیدیم

27026- 3-[1] وَ قَدْ تَقَدَّمَ فِی حَدِیثِ عُبَیدِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی النَّصْرَانِی یتَزَوَّجُ النَّصْرَانِیةَ عَلَی خَمْرٍ وَ خِنْزِیرٍ ثُمَّ أَسْلَمَا قَالَ ینْظُرُ قِیمَةَ الْخَنَازِیرِ وَ الْخَمْرِ وَ یرْسِلُ بِهِ إِلَیهَا ثُمَّ یدْخُلُ عَلَیهَا.[2]

متن روایت روشن است که دخول متوقف بر اعطاء مهر است.

این حدیث قبلاً فرموده بودند به این عنوان که مهر نمی‌تواند خمر و خنزیر باشد.

26999- 2-[3] وَ عَنْهُ عَنِ الْبَرْقِی وَ الْحُسَینِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوْهَرِی عَنْ رُومِی بْنِ زُرَارَةَ عَنْ عُبَیدِ بْنِ زُرَارَةَ قَال بقیة الحدیث[4]

عنه: شیخ طوسی

سند، سند کاملی است. نجاشی درباره قاسم: قاسم بم محمد اصفهانی اما او را توثیق نکرده است اما حقیر عرض می‌کنم صفوان و ابن ابی عمیر از او نقل می‌کنند پس مشکلی ندارد و دو فرد بعد هم فرزندان زراره هستند و عبید بن زراره به قول شیخ مفید فقیه است.

متن حدیث

قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع النَّصْرَانِی یتَزَوَّجُ النَّصْرَانِیةَ عَلَی ثَلَاثِینَ دَنّاً خَمْراً وَ ثَلَاثِینَ خِنْزِیراً ثُمَّ أَسْلَمَا بَعْدَ ذَلِک وَ لَمْ یکنْ دَخَلَ بِهَا قَالَ ینْظَرُ کمْ قِیمَةُ الْخَنَازِیرِ وَ کمْ قِیمَةُ الْخَمْرِ وَ یرْسَلُ بِهِ إِلَیهَا ثُمَّ یدْخُلُ عَلَیهَا وَ هُمَا عَلَی نِکاحِهِمَا الْأَوَّلِ.

دن: بطری‌هایی که در زمین فرو می‌رفت. و حق امتناع زوجه از حدیث استفاده نمی‌شود ولی ظاهراً می‌شود بین حق امتناع و عدم حق دخول تلازم باشد. اما منع او کراهتی است و شوهر می‌تواند به منع او اعتنا نکند.

روایت چهارم

27027- 4-[5] وَ فِی حَدِیثِ الْحَلَبِی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الْمَرْأَةِ تَهَبُ نفس‌ها لِلرَّجُلِ ینْکحُهَا بِغَیرِ مَهْرٍ فَقَالَ إِنَّمَا کانَ هَذَا لِلنَّبِی[6] ص- وَ أَمَّا لِغَیرِهِ فَلَا یصْلُحُ هَذَا حَتَّی یعَوِّضَهَا شَیئاً یقَدِّمُ إِلَیهَا قَبْلَ أَنْ یدْخُلَ بِهَا قَلَّ أَوْ کثُرَ وَ لَوْ ثَوْبٌ أَوْ دِرْهَمٌ[7] وَ قَالَ یجْزِی الدِّرْهَمُ.[8]

سند روایت: کلینی از ابی علی اشعری (احمد ابن ادریس و ثقه است)، محمد بن عبد الجبار (امامی ثقه) از صفوان بن یحیی (اصحاب اجماع و لایروی و لایرسل الا عن ثقه) از عبدالله ابن مسکان از حلبی پس صحیحه است.

سند دوم: کلینی از محمد بن اسماعیل بندقی نیسابوری (امامی ثقه)، از فضل بن شاذان نیسابوری (ثقه) از محمد بن سنان (که ما قطعاً ایشان را ثقه میدانیم) از عبد الله بن مسکان و این سند هم صحیح است.

دلالت حدیث: غیر پیامبر باید قبل از دخول چیزی مقدم کند و دیگری حتی یعوضها جمله خبریه در مقام انشاء است و یقدم الی‌ها نیز شاهد سوم است که دال بر عدم جواز دخول قبل از اعطاء مهریه است. اگر ما باشیم و این روایت دال بر عدم جواز است.

اگر مهر را ندهد به جایش هدیه بدهد از این روایات استفاده جواز می‌شد؟ ظاهراً هدیه هم جواز را ثابت می‌کند.

روایت پنجم

27028- 5-[9] أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی فِی نَوَادِرِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ یعْنِی ابْنَ أَبِی نَصْرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنْ رَجُلٍ تَزَوَّجَ امْرَأَةً بِنَسِیئَةٍ فَقَالَ إِنَّ أَبَا جَعْفَرٍ ع تَزَوَّجَ امْرَأَةً بِنَسِیئَةٍ ثُمَّ قَالَ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ یا بُنَی لَیسَ عِنْدِی مِنْ صَدَاقِهَا شَی‌ءٌ أُعْطِیهَا إِیاهُ أَدْخُلُ عَلَیهَا فَأَعْطِنِی کسَاءَک هَذَا فَأَعْطَاهَا إِیاهُ فَأَعْطَاهَا ثُمَّ دَخَلَ عَلَیهَا.[10]