درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله دوّم: مسأله مقدّمه واجب

نکته:

وجوبی که در مسأله مقدّمه واجب مورد نزاع است، چهار خصوصیّت دارد.

اوّل: این وجوب، وجوب عقلی نیست. چون عقل بعد از ادراک این نکته که ذی المقدّمه متوقّف بر مقدّمه است و بعد از ادراک این نکته که ترک مقدّمه منجرّ به ترک ذی المقدّمه می‌شود، حکم به لزوم مقدّمه می‌کند و این حکم به لزوم مقدّمه، بخاطر تحصیل امن از عقاب در قبال ترک ذی المقدّمه است.

دوّم: این وجوب، وجوب نفسی نیست. چون وجوب نفسی، ناشی از وجود ملاک و مصلحت در متعلّق وجوب است و حال آنکه وجوب مقدّمه علی تقدیر القول به،‌ ناشی از وجود ملاک و مصلحت در نفس مقدّمه نیست بلکه ناشی از وجود ملاک در ذی المقدّمه است و لذا عدم وجوب نفسی مقدّمه، مورد اتّفاق فریقین (قائلین به وجوب مقدّمه و منکرین وجوب مقدّمه) است.

سوّم: این وجوب، وجوب استقلالی است. چون ملاک وجوب استقلالی، التفات و توجّه آمر به متعلّق وجوب است (اگر وجوبی که بالفرض به مقدّمه تعلّق گرفته، وجوب استقلالی باشد، معنای وجوب استقلالی این است که آمر التفات و توجّه دارد که متعلّق این وجوب، مقدّمه برای واجب است) و التفات و توجّه آمر به متعلّق وجوب، در مقنّن اسلام موجود است (مقنّن اسلام زمانی که عملی را واجب می‌کند التفات دارد که برای این عمل، مقدّماتی است. یعنی مقدّمات عمل تفصیلاً مورد التفات او می‌باشد). با این بیان،‌ نقض در کلام محقّق نائینی ظاهر می‌شود. قال: انّ الوجوب المترشّح الاستقلالی انّما یکون عند الالتفات الی المقدمیّة و هو قد یکون و قد لا یکون. (اجود التقریرات ج۱ ص۲۱۳).

آدرس جلسه بعد:

۱) نهایة الافکار ج۱ ص۲۶۲: ‌منها تقسیمها بالداخلیّة ....... نعم.

۲) کفایه ج۱ ص۱۳۹: الامر الثانی: انّه ربّما تقسّم المقدّمة ...... و منها.