درس خارج فقه استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/ملاقات با میته‌ی غیر انسان بدون رطوبت/ رجوع به روایات

روایت دوّم: روایت محمّد بن مسلم از ابی عبد الله علیه السّلام.

بحث اوّل: درباره‌ی نسخه‌های روایت.

۱) نسخه‌ی کافی: حمّاد بن عیسی عن حریز عن محمّد بن مسلم قال: سألت ابا عبد الله علیه السّلام عن الکلب یصیب شیئاً من جسد الرّجل قال یغسل المکان الّذی اصابه. (کافی، طبع اسلامیّه، ج۳ ص۶۰ و طبع دار الحدیث ج۵ ص۱۷۹).

۲) نسخه‌ی تهذیب: ما اخبرنی به الشیخ ایّده الله تعالی عن احمد بن محمّد عن ابیه عن الحسین بن الحسن بن ابان عن الحسین بن سعید عن حمّاد عن حریز عن محمّد بن مسلم قال: سألت ....... تا آخر متن کافی. (تهذیب، تحقیق خرسان، ج۱ ص۲۳).

۳) نسخه‌ی دوّم تهذیب: و بهذا الاسناد (الشیخ ایّده الله تعالی عن احمد بن محمّد عن ابیه عن محمّد بن الحسن عن احمد بن محمّد عن الحسین بن سعید) عن حمّاد عن حریز عن محمّد بن مسلم قال: سألت ......... تا آخر متن کافی. (تهذیب، تحقیق خرسان، ج۱ ص۲۶۰).

۴) نسخه‌ی سوّم تهذیب: ما اخبرنی به الشیخ ایّده الله تعالی عن ابی جعفر محمّد بن علیّ عن محمّد بن الحسن عن احمد بن ادریس عن محمّد بن احمد بن یحیی عن علیّ بن اسماعیل عن حمّاد بن عیسی عن حریز قال: سألت ابا عبد الله علیه السّلام عن الکلب یصیب شیئا من جسد الانسان قال یغسل المکان الّذی اصابه. (تهذیب، تحقیق خرسان، ج۱ ص۲۶۲).

۵) نسخه‌ی استبصار: روی الحسین بن سعید عن حمّاد ........ تا آخر سند و متن کافی. (استبصار، تحقیق خرسان، ج۱ ص۹۰).

۶) نسخه‌ی وافی: سند روایت در وافی مثل سه نسخه تهذیب و کافی و متن روایت در وافی مثل کافی است. (وافی ج۶ ص۲۰۱).

۷) نسخه وسائل الشیعة: و عنه (محمّد بن الحسن باسناده عن الحسین بن سعید) عن حمّاد ....... تا آخر سند و متن کافی. (وسائل، طبع آل البیت ج۱ ص۲۷۵).

توجّه: مرحوم صاحب وسائل در وسائل ج۳ ص۴۱۵ این روایت را از شیخ طوسی از حسین بن سعید اهوازی نقل فرموده‌اند و در ج۳ ص۴۱۶ این روایت را از کافی نقل فرموده و در همین صفحه به نسخه‌ی سوّم تهذیب نیز اشاره فرموده است.

۸) نسخه‌ی هدایة الامّة: سئل الصادق علیه السّلام عن الکلب ..... تا آخر متن کافی. (هدایه ج۱ ص۷۹).

بحث دوّم: درباره‌ی سند روایت.

نکته الف: سند روایت طبق نسخه‌ی کافی به این صورت است: علیّ بن ابراهیم عن ابیه عن حمّاد بن عیسی عن حریز عن محمّد بن مسلم. تمامی رواة در این سند، امامی و ثقه هستند و لذا روایت، صحیحه است.

نکته ب: روایت طبق نسخه‌ی اوّل تهذیب بخاطر اختلاف در توثیق احمد بن محمّد بن حسن بن ولید و حسین بن حسن بن ابان و طبق نسخه‌ی دوّم تهذیب بخاطر احمد بن محمّد بن حسن بن ولید و طبق نسخه‌ی سوّم تهذیب بخاطر علیّ بن اسماعیل، صحیحه و یا حسنه است.

نکته ج: روایت طبق نسخه‌ی استبصار، صحیحه است. (کشف الاسرار ج۳ ص۸۵).

بحث سوّم: درباره‌ی دلالت روایت.

از طرفی یغسل در روایت، جمله‌ی خبریّه در مقام طلب است و جمله‌ی خبریّه در مقام طلب، ظهور در وجوب دارد و مقتضای فهم عرفی از وجوب غسل مکان، نجاست مکان است. از طرفی دیگر کلمه‌ی المکان و الکلب (الکلب یعنی ضمیر در اصابه) مطلق شمولی است و لذا این دو کلمه بواسطه‌ی اطلاق، شامل مطلق مکان و کلب می‌شود. اعمّ از اینکه هر دو مرطوب و یا هر دو یابس و یا یکی مرطوب و دیگری یابس باشد. (استقصاء الاعتبار ج۲ ص۵۷) و ترک استفصال از رطوبت و یبس نیز مؤیّد شمول است. بنابراین، رطوبت شرط نجاست ملاقی نیست.