درس خارج فقه استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/اجزاء جدا شده از حیوان حیّ/ مرحله سوّم: رجوع به روایات

اقول:

بین طائفه اوّل و طائفه دوّم از روایات، تنافی پیدا می‌شود و در سابق گفته شد که در صورت تنافی بین دلیلین یا ادلّه سه قانون طولی و مترتّب وجود دارد.

قانون اوّل: جمع عرفی.

طائفه اوّل، مطلق است. یعنی دلالت دارد بر اینکه اجزاء جدا شده‌ی از حیوان حیّ، به منزله میته و نجس است. اعمّ از اینکه اجزاء، دارای حیات و یا فاقد حیات باشد. ولی طائفه دوّم، مقیّد است. یعنی دلالت دارد بر اینکه اجزائی که از حیوان حیّ جدا می‌شود اگر دارای حیات باشد، به منزله میته و نجس است. بواسطه‌ی طائفه دوّم، طائفه اوّل از روایات قید می‌خورد. با این جمع، تنافی بین طائفه اوّل و دوّم مرتفع می‌شود.

قانون دوّم: ترجیح در فرض عدم امکان جمع عرفی.

قانون سوّم: تخییر در فرض عدم امکان جمع عرفی و عدم ترجیح.

در مسأله مورد بحث، نوبت به این دو قانون نمی‌رسد.

مرحله‌ی چهارم: رجوع به اجماع.

فقهاء در مسأله اجزاء جدا شده‌ی از حیوان حیّ چهار طائفه هستند.

طائفه اوّل: بعضی از فقهاء، فتوای صریحی در این مسئله از آنها یافت نشده است.

مثل مرحوم ابن جنید و ابن ابی عقیل (از فقهاء قرن چهارم) و مرحوم سلّار و کراجکی (از فقهاء قرن پنجم) و مرحوم ابن زهره (از فقهاء قرن ششم) و مرحوم سیّد بن طاووس (از فقهاء قرن هفتم) و مرحوم شیخ بهائی (از فقهاء قرن یازدهم) و مرحوم محمّد تقی اصفهانی و محقّق قزوینی (از فقهاء قرن سیزدهم).

طائفه دوّم: بعضی از فقهاء در این مسأله فتوی داده‌اند بدون اینکه اجماع و یا عدم خلاف را نقل کرده باشند.

از فقهاء قرن چهارم:

۱) مرحوم علیّ بن بابویه (صدوق اوّل).

قال فی من لا یحضر ج۱ ص۲۶۲:‌ قال ابی رضی اللّه عنه فی رسالته الیّ لا بأس بالصّلوة فی شعر و وبر کلّ ما اکلت لحمه.

۲) مرحوم محمّد بن علیّ بن بابویه (صدوق دوّم).

قال فی من لا یحضر ج۱ ص۲۶۴: ‌لا بأس بالصّلوة فی صوف المیتة لانّ الصّوف لیس فیه روح.

توجّه: مرحوم صدوق با یکی از دو شرط، در زمره‌ی طائفه دوّم از فقهاء قرار می‌گیرد.

الف: منطوق تعلیل (لانّ الصّوف لیس فیه روح) دلالت کند بر اینکه اجزاء فاقد روح طاهر است. اعمّ از اینکه جدا شده‌ی از میته و یا جدا شده‌ی از حیّ باشد.

ب: بر فرض اختصاص تعلیل به میته، بین اجزاء جدا شده‌ی از میته و اجزاء جدا شده‌ی از حیّ عدم القول بالفصل وجود داشته باشد. تعلیل در صورت عدم القول بالفصل، حکم اجزاء فاقد روح جدا شده‌ی از حیّ نیز بیان خواهد کرد.

از فقهاء قرن پنجم:

۱) مرحوم شیخ مفید.

قال فی المقنعة ص۵۸۳: لا یؤکل ما قطع من البهیمة و هی حیّة لانّه میتة محرّم بلا ارتیاب.

توجّه: فتوای مرحوم شیخ مفید درباره‌ی اجزاء فاقد روح نیست. ادّعای عدم ریب، کمتر از ادّعای اجماع نیست.