درس خارج فقه استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/اجزاء جدا شده از میته/ متفرّقات

متفرّقات:

اموری که در مسئله طهارت و نجاست اجزاء جدا شده‌ی از میته مورد استفاده قرار گرفته‌اند، عبارتند از:

۱) قول لغوی و عرف در موضوع شناسی بدوی.

۲) علم اصول.

بحث حقیقت شرعیّه، بحث خبر واحد، بحث مطلق و مقیّد، بحث عامّ و خاصّ، بحث ظهور، بحث مفاهیم، بحث قدر متیقّن در مقام تخاطب، بحث عدم القول بالفصل، بحث جمله خبریّه در مقام طلب، بحث قول لغوی در موضوع شناسی دلیلی، بحث تعارض و قوانین آن، بحث اجماع، بحث شهرت، بحث عقل، بحث حکومت و ورود، بحث اصل عملی.

۳) علم رجال و درایه۴) آیات الاحکام۵) تفسیر و علوم ادبی

۶) کتب اربعه و جوامع دیگر روائی۷) کلام فقهاء۸) مذاهب اربعه عامّه

نتیجه نهائی بحث: به عنوان فتوای تنجیزی، اجزاء جدا شده‌ی از میته‌ی حیوان طاهر، در صورت حیات داشتن نجس و در صورت فقدان حیات طاهر است.

قال المحقّق صاحب العروة: مسألة ۱: الاجزاء المبانة من الحیّ ممّا تحلّه الحیاة کالمبانة من المیتة.

مقدّمه اوّل: فتوای صاحب عروه.

اجزائی که از حیوان حیّ جدا می‌شود اگر دارای حیات باشند، مثل اجزائی است که از میته جدا می‌شود. یعنی نجس است.

مقدّمه دوّم: تبدیل فتویٰ به سؤال.

سؤال اوّل: آیا اجزاء دارای حیات که از حیوان حیّ جدا می‌شود، نجس است؟

با حفظ این دو مقدّمه، مراحل تفصیلی استنباط عبارتند از:

مرحله‌ی اوّل: موضوع شناسی بدوی.

موضوع در سؤال فوق، اجزاء دارای حیات و حیوان حیّ و جدا شدن است. مفاد این موضوعات معلوم است و لذا احتیاج به موضوع شناسی ندارند. در صورت عدم معلومیّت مفاد، باید به لغت و عرف (عامّ و خاصّ) و شرع مراجعه شود. توجّه باشد که بحث در حیوان حیّ طاهر است و بحث در غیر انسان است.

مرحله‌ی دوّم: رجوع به آیات.

آیه‌ی اوّل: آیه‌ی ﴿حرّمت علیکم المیتة و الدّم و لحم الخنزیر و .......﴾ (سوره‌ی مائده، آیه‌ی ۳).

بحث اوّل: درباره‌ی مفاد آیه.

مفاد اجمالی آیه‌ی مبارکه این است که میته و خون و گوشت خنزیر و ....... حرام است. در مسئله‌ی سابق گفته شد که مراد از کلمه‌ی المیتة، موت حتف الانف (مرگ طبیعی) است.

بحث دوّم: درباره‌ی کیفیّت استدلال.

از طرفی مفاد آیه‌ی مبارکه این است که اکل میته و یا جمیع انتفاعات از میته حرام است و لازمه‌ی حرمت،‌ نجاست است. از طرفی دیگر روایات کثیره اجزاء جدا شده‌ی از حیوان حیّ را به منزله‌ی میته قرار داده است. بنابراین، اجزاء جدا شده‌ی از حیوان حیّ، حرام و نتیجتاً نجس است.

بعضی از روایات عبارتند از:

الف: عن ابی جعفر علیه السّلام قال قال امیر المؤمنین علیه السّلام ما اخذت الحبالة من صید فقطعت منه یداً او رجلاً فذروه فانّه میّت و کلوا ما ادرکتم حیّا و ذکرتم اسم الله عزّ و جلّ علیه. (کافی، طبع اسلامیّه، ج۶ ص۲۱۴).

ب: عن ابی عبد الله علیه السّلام قال: ما اخذت الحبالة فانقطع منه شیء او مات فهو میتة (همان منبع).

ج: عن ابی عبد الله علیه السّلام قال: ما اخذت الحبالة فقطعت منه شیئاً فهو میّت و ما ادرکت من سائر جسده حیّا فذکّه ثمّ کل منه (همان منبع).

د: عن ابی عبد الله علیه السّلام انّه قال: فی ألیات الضأن تقطع و هی احیاء انّها میتة. (کافی، طبع اسلامیّه، ج۶ ص۲۵۵).

توجّه باشد که روایت اوّل و چهارم اجزاء جدا شده‌ی از حیّ در صورت حیات را به منزله‌ی میّت قرار می‌دهد ولی در روایت دوّم و سوّم مطلق اجزاء جدا شده‌ی از حیّ به منزله‌ی میّت قرار داده شده است.

اقول:

در مسئله سابق گفته شد که لازمه‌ی نجاست، حرمت است ولی لازمه‌ی حرمت، نجاست نیست. بنابراین، آیه دلالت بر نجاست ندارد.