درس خارج فقه استاد قادر حیدری‌فسائی
1402/09/11
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/اجزاء جدا شده از میته/ مرحله سوم: رجوع به روایات
طائفه دوّم: روایاتی که مدلول آنها، نجاست اجزاء بی روح میته است.
روایت اوّل: روایت حلبی از ابی عبد الله علیه السّلام.
بحث اوّل: درباره‌ی نسخه‌های روایت.
۱) نسخه‌ی محاسن: عنه (عن احمد بن ابی عبد الله البرقیّ) عن ابیه عن ابن ابی عمیر عن حمّاد عن الحلبیّ قال: سألته عن الثنیّة تنفصم و تسقط أ یصلح ان یجعل مکانها سنّ شاة فقال ان شاءَ فلیصنع مکانها سنّا بعد ان تکون ذکیّة. (محاسن ج۲ ص۶۴۴).
۲) نسخه‌ی وسائل الشیعة: احمد بن محمّد البرقی فی المحاسن ......... ان تجعل ....... فلیضع ....... (وسائل طبع آل البیت ج۳ ص۵۱۴ و ج۴ ص۴۱۷).
۳) نسخه‌ی بحار الانوار: المحاسن عن ابیه ....... قال: سألته عن الثنیّة تنفصم و تسقط أ یصلح ان یجعل مکانها سنّ شاة فقال ان شاء فلیضع مکانها سنّا بعد ان تکون ذکیّة. (بحار، طبع بیروت، ج۶۳ ص۵۰ و ج۸۰ ص۲۳۳).
توجّه: مرحوم مجلسی در بحار ج۶۳ ص۵۰ در ذیل روایت می‌فرماید: توضیح الفصم بالفاء و القاف الکسر و الانفصام بهما التکسّر و فی بعض النسخ بالاوّل و فی بعضها بالثّانی.
بحث دوّم: درباره‌ی سند روایت.
نکته الف: ضمیر سألته به ابی عبد الله علیه السّلام رجوع می‌کند چون شأن حلبی سؤال از غیر امام نیست. بنابراین، روایت مضمره نیست.
نکته ب: تمامی پنج راوی در سند، امامی و ثقه هستند. بنابراین، روایت صحیحه است.
بحث سوّم: درباره‌ی دلالت روایت.
از طرفی کلمه‌ی سنّ در جواب امام علیه السّلام مطلق بدلی است و لذا این کلمه بواسطه‌ی اطلاق شامل سنّ جدا شده‌ی از حیوان میته نیز می‌شود. مراد از سنّ در جواب امام علیه السّلام، خصوص سنّ شاة که در سؤال آمده نیست. از طرفی دیگر کلمه‌ی ذکیّه در جواب امام علیه السّلام به معنای طاهر است نه حیوان قابل تذکیه. چون ذکیّة خبر برای تکون قرار گرفته که ضمیر آن به سنّ رجوع می‌کند و لذا بعد ان تکون ذکیّة به معنای بعد ان تکون طاهرة است. بنابراین، سنّ جدا شده‌ی از میته که به اتّفاق فقهاء، از اجزاء فاقد روح است (بحار الانوار ج۸۰ ص۲۳۲) نجس است. چون اگر سنّ کذائی طاهر بود، وجهی برای اشتراط طهارت نبود. توجّه باشد که بین سنّ و سایر اجزاء فاقد روح از میته، تفاوت در حکم نیست و لذا با نجاست سنّ، کلّیه اجزاء فاقد روح از میته نیز نجس خواهد بود.
توجّه:
در بعضی از نسخ روایت طبق گفته مرحوم مجلسی، تنفصم (با فاء) و در بعضی دیگر از نسخ، تنقصم (با قاف) آمده است. انفصام و انقصام به معنای شکستن است. با این تفاوت که انفصام، شکستن بدون ابانه و انقصام، شکستن با ابانه است. (تاج العروس ج۱۷ ص۵۳۸ و ص۵۷۷، لسان العرب ج۱۲ ص۴۵۳ و ص۴۸۵، الفروق فی اللّغة ص۱۴۲ و .......). متناسب با فاء که از حروف رخوه است و متناسب با قاف که از حروف شدیده است، همین معنایی است که ذکر شد. (مطوّل ص۳۵۲).
روایت دوّم: روایت حلبی از ابی عبد الله علیه السّلام.
بحث اوّل: درباره‌ی نسخه‌های روایت.
۱) نسخه‌ی مکارم الاخلاق: عن الحلبی عن ابی عبد الله علیه السّلام و سألته عن الثنیّة تنقصم أ یصلح ان تشبّک بالذّهب و ان سقطت یجعل مکانها ثنیّة شاة قال نعم ان شاءَ فلیضع مکانها ثنیّة شاة او نحوها بعد ان تکون ذکیّة. (مکارم الاخلاق ص۹۵).
توجّه: در بعضی از نسخ تنفصم آمده است.
۲) نسخه‌ی وسائل الشیعة: الحسن بن الفضل الطبرسیّ فی مکارم الاخلاق عن الحلبی عن ابی عبد الله علیه السّلام قال: سألته ....... تا آخر متن مکارم الاخلاق. (وسائل طبع آل البیت ج۴ ص۴۱۶).
۳) نسخه‌ی هدایة الامّة: و سئل الصّادق علیه السّلام عن الثنیّة ......... تا آخر متن مکارم الاخلاق. (هدایة، ج۲ ص۱۰۵).
۴) نسخه‌ی بحار الانوار: و عن الحلبی عن ابی عبد الله علیه السّلام قال سألته عن الثنیّة .......... تا آخر متن مکارم الاخلاق. (بحار، طبع بیروت، ج۶۳ ص۵۴۰).
توجه: در وسائل و هدایة الامّة و بحار الانوار کلمه‌ی نحوها نیامده است.
بحث دوّم: درباره‌ی سند روایت.
این روایت، مرسله است. چون سند بین مرحوم طبرسی و حلبی حذف شده است. (مرحوم محقّق داماد در کتاب الصّلوة ج۲ ص۳۵۴) و روایت مرسله، ضعیف است.
