درس خارج فقه استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/اجزاء جدا شده از میته/ مرحله سوم: رجوع به روایات

روایت پنجم: روایت از ابی عبد الله علیه السّلام.

بحث اوّل: درباره‌ی نسخه‌های روایت.

۱) نسخه‌ی من لا یحضر: و قال (الصّادق) علیه السّلام عشرة اشیاء من المیتة ذکیّة القرن و الحافر و العظم و السنّ و الانفحة و اللّبن و الشعر و الصّوف و الرّیش و البیض. (من لا یحضر، تحقیق غفّاری، ج۳ ص۳۴۷).

توجّه: در من لا یحضر در ذیل روایت آمده: و قد ذکرت ذلک مسندا فی کتاب الخصال فی باب العشرات.

در خصال ج۲ ص۴۳۴ آمده: حدّثنا علیّ بن احمد بن عبد الله بن احمد بن ابی عبد الله البرقی عن ابیه عن جدّه احمد بن ابی عبد الله البرقی عن ابیه عن محمّد بن ابی عمیر یرفعه الی ابی عبد الله علیه السّلام قال ...... (در خصال، ترتیب من لایحضر نیست).

۲) نسخه‌ وافی: روایت در وافی مثل من لا یحضر است. (وافی ج۱۹ ص۱۰۲).

۳) نسخه‌ی وسائل الشیعة: روایت در وسائل مثل من لا یحضر و خصال است. (وسائل، طبع آل البیت، ج۲۴ ص۱۸۲).

۴) نسخه‌ی هدایة الامّة: روایت در هدایه مثل من لا یحضر است. (هدایه ج۸ ص۵۶).

۵) نسخه‌ی بحار الانوار: روایت در بحار مثل خصال است. (بحار، طبع بیروت، ج۶۳ ص۴۸).

توجّه: مرحوم مجلسی در بحار ج۶۳ ص۵۲ روایت را از الهدایة مرحوم صدوق نقل کرده است ولی بدون سند. (الهدایة فی الاصول و الفروع ص۳۰۹).

۶) نسخه‌ی مستدرک الوسائل: روایت در مستدرک از الهدایة مرحوم صدوق نقل شده است. (مستدرک ج۲ ص۶۰۱ و ج۱۶ ص۱۹۰).

بحث دوّم: درباره‌ی سند روایت.

نکته الف: این روایت، مرفوعه است و روایت مرفوعه، ‌ضعیف است اگر چه ابن ابی عمیر از اصحاب اجماع است (رجال کشّی ج۲ ص۸۳۰) ولی در محلّ خود گفته شده که تأیید روایت ضعیف بواسطه‌ی قرینه موجب حجیّت آن است.

نکته ب: در سند روایت طبق نسخه‌ی خصال، پنج راوی ذکر شده که عبارتند از:

علیّ بن احمد، احمد بن عبد الله، احمد بن ابی عبد الله، ابی عبد الله برقی (محمّد بن خالد)، ابن ابی عمیر.

سه راوی اخیر، امامی و ثقه هستند اگر چه نجاشی در رجال ص۳۳۵ محمّد بن خالد را ضعیف فی الحدیث می‌داند. چون به گفته مرحوم مامقانی در تنقیح المقال رحلی ج۳ ص۱۱۳ تعبیر نجاشی اشاره به روایت محمّد بن خالد از ضعفاء و اعتماد او به مراسیل دارد. پس تعبیر نجاشی دلالت بر ضعف این راوی ندارد.

دو راوی اوّل، امامی هستند ولی در توثیق آنها اختلاف است. مرحوم مجلسی اوّل در روضة المتّقین ج۱۴ ص۷۴ به مرحوم صدوق اسناد می‌دهد که مرحوم صدوق این دو راوی را ثقه می‌داند. قال: الظّاهر انّ علی و احمد کانا ثقتین عند المصنّف لاعتماده فی کثیر من الروایات علیهما سیّما الابن. ولی اعتماد مرحوم صدوق به روایات این دو راوی دلالت بر ثقه بودن این دو راوی نمی‌کند (تنقیح المقال رحلی ج۲ ص۲۶۶). و محقّق سبزواری در ذخیره ج۱ ص۳۹ این دو راوی را به استناد کلام مرحوم صدوق در مقدّمه من لا یحضر (ج۱ ص۳) امامی و ثقه می‌داند. ولی حکم به امامی و ثقه بودن به استناد کلام مرحوم صدوق در مقدّمه من لا یحضر لازمه‌اش این است که تمامی رجال من لا یحضر را امامی و ثقه بدانیم و هو کما تری. (مرحوم کاظمی در تکملة الرّجال ج۲ ص۱۲۵). بنابراین، این دو راوی در عداد حسان قرار می‌گیرند. یعنی این دو راوی، امامی غیر موثّق هستند.

بحث سوّم: درباره‌ی دلالت روایت.

کیفیّت دلالت این روایت بر طهارت کلّیه اجزاء جدا شده‌ی از میته در صورت عدم حیات، نظیر روایت سوّم است. فراجع.