درس خارج فقه استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/اجزاء جدا شده از میته/ مرحله سوّم: رجوع به روایات

بحث سوّم: درباره‌ی دلالت روایت.

صدر روایت و یا روایت اوّل:

از طرفی مدلول روایت این است که صلوة در صوف میته بدون بأس است. از طرفی دیگر قرینه و بلکه قرائن خارجیّه دلالت دارند بر اینکه صلوة در نجس، بأس دارد. بنابراین، روایت به کمک قرینه خارجی دلالت می‌کند بر اینکه صوف میته، نجس نیست. ولی در اینجا دو اختلاف وجود دارد.

الف: بعضی معتقدند که منطوق تعلیل امام علیه السّلام (انّ الصّوف لیس فیه روح) دلالت دارد بر اینکه اجزاء فاقد روح طاهر است. اعمّ از اینکه جداشده‌ی از میته و یا جدا شده‌ی از حیّ باشد. ولی بعضی دیگر معتقدند که منطوق تعلیل دلالت دارد بر اینکه اجزاء فاقد روح جدا شده‌ی از میته طاهر است. (توجّه باشد که میته مطلق است. اعمّ از مأکول اللّحم و غیر مأکول اللّحم).

این اختلاف، فاقد ثمره است. چون بین اجزاء جدا شده‌ی از میته و اجزاء جدا شده‌ی از حیّ عدم القول بالفصل وجود دارد. و لذا اگر تعلیل مربوط به میته باشد (که قدر متیقّن هم همین است)، تعلیل به ضمیمه‌ی عدم القول بالفصل حکم اجزاء فاقد روح جدا شده‌ی از حیّ نیز بیان می‌کند. (مرحوم شیخ در کتاب طهارت ج۵ ص۵۲، محقّق همدانی در مصباح الفقیه ج۷ ص۶۸، مجلسی دوّم در ملاذ الاخیار ج۴ ص۶۰۰، شیخ بهائی در الحبل المتین ص۱۰۱، محقّق خوانساری در مشارق الشموس ج۴ ص۱۲۶).

ب:‌ بعضی معتقدند که مفهوم تعلیل امام علیه السّلام دلالت دارد بر اینکه اجزاء دارای روح نجس است (اجزاء جدا شده‌ی از میته و جدا شده‌ی از حیّ و یا خصوص اجزاء جدا شده‌ی از میته. طبق اختلاف اوّل). ولی بعضی دیگر معتقدند که مفهوم تعلیل دلالت دارد بر اینکه صلوة در اجزاء دارای روح از میته ممنوع است ولی منع، اعمّ از نجاست است و لذا روایت طبق این قول، دلالت بر نجاست اجزاء دارای روح که جدا شده‌ی از میته است، نمی‌کند.

قال فی مصباح الفقیه ج۷ ص۶۸: انّ مفهوم التّعلیل لیس الّا نجاسة الاجزاء الّتی حلّ فیها الرّوح من المیتة لا مطلق ما فیه الرّوح و لو کان جزءً من حیّ.

قال فی استقصاء الاعتبار ج۳ ص۳۲۹: انّ مفاد الرّوایة انّ ما فیه الرّوح لا یصلّی فیه و عدم الصّلوة اعمّ من النّجاسة کما لا یخفی.

اقول:

مراد جدّی از منطوق روایت به ضمیمه‌ی قرینه‌ خارجی، طهارت اجزاء فاقد روح از میته است و مفهوم روایت به قرینه‌ی منطوق، نجاست اجزاء دارای روح از میته است.