درس خارج فقه استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/اجزاء جدا شده از میته/ مرحله سوّم: رجوع به روایات

مرحله‌ی سوّم: رجوع به روایات.

درباره‌ی اجزاء جدا شده از میته، در ابتداء نظر، دو طائفه روایت وجود دارد.

طائفه اوّل: روایاتی که مدلول آنها، طهارت اجزاء بی روح میته و نجاست اجزاء روح دار میته است.

روایت اوّل: روایت حلبی از ابی عبد الله علیه السّلام.

بحث اوّل: درباره‌ی نسخه‌های روایت.

۱) نسخه‌ی تهذیب: احمد بن محمّد عن ابیه عن عبد الله بن المغیرة عن عبد الله بن مسکان عن الحلبی عن ابی عبد الله علیه السّلام قال: لا بأس بالصّلوة فیما کان من صوف المیتة انّ الصّوف لیس فیه روح قال عبد الله و حدّثنی علیّ بن ابی حمزة انّ رجلا سأل ابا عبد الله علیه السّلام و انا عنده عن الرّجل یتقلّد السیف و یصلّی فیه قال نعم فقال الرّجل انّ فیه الکیمخت فقال و ما الکیمخت؟ فقال جلود دوابّ منه ما یکون ذکیّا و منه ما یکون میتة فقال ما علمت انّه میتة فلا تصلّ فیه (تهذیب، تحقیق خرسان، ج۲ ص۳۶۸).

۲) نسخه‌ی وافی: سند و متن روایت در وافی مثل تهذیب است. (وافی ج۷ ص۴۲۰).

۳) نسخه‌ی وسائل الشیعة: محمّد بن الحسن باسناده عن احمد بن محمّد عن ابیه عن عبد الله بن المغیرة عن عبد الله بن مسکان عن الحلبیّ عن ابی عبد الله علیه السّلام قال: لا بأس بالصّلوة فیما کان من صوف المیتة انّ الصوف لیس فیه روح. (وسائل، طبع آل البیت ج۳ ص۵۱۳).

توجّه: ذیل روایت (انّ رجلاً سأل ابا عبد الله علیه السّلام) در وسائل ج۳ ص۴۹۱ و ج۴ ص۴۵۶ و صدر روایت در ج۴ ص۴۵۷ آمده است.

۴) نسخه‌ی هدایة الامّة: قال الصّادق علیه السّلام: لا بأس بالصّلوة فیما کان من صوف المیتة انّ الصّوف لیس فیه روح. (هدایة ج۱ ص۳۷۶ و ج۲ ص۱۰۱).

توجّه: مرحوم صدوق در من لا یحضر ج۱ ص۲۶۵ مضمون روایت را به عنوان فتویٰ نقل فرموده است.

بحث دوّم: درباره‌ی سند روایت.

نکته الف: این روایت از صدر و ذیل تشکیل شده است (و یا دو روایت است).

سند صدر عبارت است از: احمد بن محمّد عن ابیه عن عبد الله بن المغیرة عن عبد الله بن مسکان عن الحلبی.

سند ذیل عبارت است از: احمد بن محمّد عن ابیه عن عبد الله بن المغیرة عن علیّ بن ابی حمزه.

نکته ب: مرحوم شیخ در تهذیب روایت را از احمد بن محمّد نقل فرموده. در احمد دو احتمال است.

احتمال اوّل: مراد، احمد بن محمّد بن عیسی اشعری است. مرحوم شیخ در پنج موضع از مشیخه‌ی تهذیب طریق خود را به احمد بن محمّد نقل فرموده است. در ص۴۲ و ص۷۲ و ص۷۳ و دو طریق در ص۷۴.

طریق شیخ طوسی به احمد بن محمّد در این روایت، طریق اوّل و دوّم و پنجم نیست. بنابراین، طریق شیخ به احمد بن محمّد در این روایت، طریق سوّم و یا طریق چهارم است. طریق مرحوم شیخ در این روایت هر کدام که باشد، صحیح است.

احتمال دوّم: مراد، احمد بن محمّد بن خالد است. مرحوم شیخ در چهار موضع از مشیخه‌ی تهذیب طریق خود را به احمد بن محمّد نقل فرموده است. در ص۴۴ و ص۷۳ و ص۷۴ و ص۸۵.

طریق شیخ طوسی به احمد بن محمّد در این روایت، طریق اوّل و چهارم نیست. بنابراین، طریق شیخ به احمد بن محمّد در این روایت، طریق دوّم و یا طریق سوّم است. طریق مرحوم شیخ در این روایت هر کدام که باشد، صحیح است.

نکته ج: در سند صدر، تمامی رواة امامی و ثقه هستند. اعمّ از اینکه مراد از احمد، احمد بن محمّد بن عیسی و یا احمد بن محمّد بن خالد باشد. ولی اگر مراد از احمد، احمد بن محمّد بن خالد باشد، در توثیق ابیه یعنی محمّد بن خالد اختلاف است. بعضی مثل شیخ طوسی در رجال و علّامه حلّی و حسینی حلّی در زبدة الاقوال و صاحب وسائل و علّامه مجلسی و مامقانی او را توثیق کرده‌اند. و بعضی مثل نجاشی و ابن ندیم و ابن شهر آشوب در معالم العلماء و تفرشی در نقد الرّجال و قهپایی در مجمع الرّجال او را توثیق نکرده‌اند. نظر مرحوم مامقانی در تنقیح المقال رحلی ج۳ ص۱۱۳ این است که عدم توثیق از ناحیه‌ی نجاشی به علّت روایت محمّد بن خالد از ضعفاء و به علّت اعتماد او به مراسیل است. بنابراین، کلام نجاشی دالّ بر عدم حجیّت روایت محمّد بن خالد در صورت انتفاء این دو علّت نیست. بنابراین، صدر روایت، صحیحه است.

نکته د: در سند ذیل روایت (و یا در روایت دوّم) علیّ بن ابی حمزه بطائنی است که ثقه غیر امامی است و لذا ذیل روایت، موثّقه است.