درس خارج فقه استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/ اجزاء جدا شده از میته / مقدمه اول: فتوای صاحب عروه

قال المحقّق صاحب العروة: الرّابع: المیتة من کلّ ما له دم سائل حلالاً کان او حراماً.

مقدّمه اوّل: فتوای صاحب عروه.

میته حیوانی که دارای نفس سائله است، نجس است. اعمّ از اینکه لحم او، حلال و یا حرام باشد.

مقدّمه دوّم: تبدیل فتوی به سؤال.

سؤال اوّل: آیا میته حیوان، نجس است؟ جواب این سؤال قبلا داده شد.

سؤال دوّم: آیا انسان میّت، نجس است؟

مرحله‌ی دوّم: رجوع به آیات.

آیه‌ی اوّل: آیه‌ی ﴿حرّمت علیکم المیتة و الدّم و لحم الخنزیر و .......﴾ (سوره‌ی مائده، آیه‌ی ۳).

بحث اوّل: درباره‌ی مفاد آیه.

مفاد اجمالی آیه‌ی مبارکه این است که میته و خون و گوشت خنزیر و ...... حرام است.

مراد از کلمه‌ی المیتة، بخاطر دو قرینه، موت حتف الانف (مرگ طبیعی) است. مراد از المیتة، ذبح غیر شرعی و غیر ذبح شرعی نیست.

الف: قرینه‌ی داخلی: اگر مراد از المیتة، ذبح غیر شرعی باشد، عطف ما اهلّ لغیر الله به بر المیتة از قبیل عطف خاصّ بر عامّ خواهد بود. چون ما اهلّ لغیر الله به (از باب نمونه) از مصادیق ذبح غیر شرعی است و نیز اگر مراد از المیتة، غیر ذبح شرعی باشد، عطف ما اهلّ لغیر الله به و هفت مصداق بعد از آن، بر المیتة عطف خاصّ بر عامّ خواهد شد. و حال آنکه عطف، ظهور در مغایرت معطوف با معطوف علیه دارد.

ب: قرینه خارجی: در تفسیر مولا امام حسن عسکری علیه السّلام ص۵۸۵ در تفسیر آیه‌ی ۱۷۳ سوره‌ی بقره که هم سیاق با آیه‌ی مورد بحث است، کلمه‌ی المیتة تفسیر به موت حتف الانف شده. این قرینه است بر اینکه مراد از المیتة در آیه‌ی مورد بحث نیز موت حتف الانف است. قال الامام علیه السّلام: ثمّ قال عزّ و جلّ انّما حرّم علیکم المیتة الّتی ماتت حتف انفها بلا ذباحة من حیث اذن الله فیها و الدّم و ......

توجّه باشد که نسبت بین موت حتف الانف و ذبح غیر شرعی، نسبت تباین و نسبت بین موت حتف الانف و غیر ذبح شرعی، نسبت عموم و خصوص مطلق و نسبت بین ذبح غیر شرعی و غیر ذبح شرعی نیز نسبت عموم و خصوص مطلق است.

با این بیان، نقض بر تفسیر شریف لاهیجی ج۱ ص۶۰۹ ظاهر می‌شود. این مفسّر، عطف حیوانات بر میته را از نوع عطف خاصّ‌بر عامّ می‌دانند.