درس خارج فقه استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/انسان میّت/ مرحله چهارم: رجوع به اجماع

از فقهاء قرن هشتم:

۱) مرحوم علّامه.

این فقیه در تذکره ج۲ ص۱۳۵ نقل اجماع فرموده بر اینکه انسان میّت به نحو مطلق نجس است. قال: لو مسّه قبل برده لم یجب علیه غسل لقول الصّادق علیه السّلام ..... و الاقرب وجوب غسل یده لانّه لاقی نجاسة اذ المیّت نجس عندنا. (و در تذکره ج۱ ص۵۹ و در منتهی ج۳ ص۱۹۵ و در نهایة الاحکام ج۱ ص۲۶۹). ولی این فقیه در منتهی ج۲ ص۴۵۶ فتویٰ به طهارت انسان میّت در حالت حرارت داده است. قال: لا یجب الغسل لو مسّه بعد تطهیره بالغسل و لا قبل برده بالموت. و هو مذهب علماء الاعصار لانّه بعد التّطهیر طاهر فلا یؤثّر فی التنجیس العینی و الحکمی و قبل البرد طاهر لعدم انتقال الرّوح بالکلّیة فلا یؤثّر فی التنجیس. ( و در نهایة الاحکام ج۱ ص۱۷۲).

و در قواعد ج۱ ص۲۳۴ فتویٰ به نجاست انسان میّت در حالت حرارت داده است. قال: یجب الغسل علی من مسّ میّتا من النّاس بعد برده بالموت و قبل تطهیره بالغسل و کذا القطعة ذات العظم منه و لو خلت من العظم او کان المیّت من غیر النّاس او منهم قبل البرد وجب غسل الید خاصّة و لا یشترط الرطوبة.

توجّه:

معقد اجماع علّامه مطلق است ولی در بعضی از کتب به این اجماع عمل نکرده است بخاطر دلیلی ضعیف.

۲) مرحوم شهید اوّل.

به گفته مرحوم شیخ انصاری، معقد اجماع شهید اوّل در ذکریٰ مطلق است. قال فی الذکری ج۱ ص۱۱۳: الخامس: المیتة من ذی النّفس مطلقا اجماعا و لقول الصّادق علیه السّلام لا یفسد الماء الّا ما کانت له نفس سائلة. و کذا میّت الآدمی للامر بغسله و الاغتسال من مسّه و للامر بغسل الثوب الملاقی فی روایة ابراهیم بن میمون عن الصّادق علیه السّلام. ولی فتوای این شهید در ذکریٰ ج۲ ص۹۹ طهارت انسان میّت در حال حرارت است. قال: تفریع: لو مسّه قبل برده فلا غسل، لما مرّ. و هل یجب غسل ما مسّه؟ الاقرب، المنع لعدم القطع بنجاسته حینئذ و اصالة البراءة و لانّ نجاسته و وجوب الغسل متلازمان اذ الغسل لمسّ النّجس. (و در دروس ج۱ ص۱۱۷).

توجّه:

همان طوریکه قبلا نیز اشاره شد، کلام شیخ محلّ تأمّل است. چون بر فرض که در کلام شهید نسبت به انسان میّت اجماع در بین باشد، اجماع نسبت به نجاست انسان میّت فی الجملة است نه بالجملة. و این مدّعا، با نظر به ادلّه شهید اوّل در ذکریٰ ج۱ ص۱۱۳ ظاهر می‌شود. با تشویشی که در کلام این شهید وجود دارد. بنابراین، مناسب این است که شهید اوّل در عداد طائفه دوّم قرار بگیرد.

از فقهاء قرن دهم:

مرحوم شهید ثانی. این فقیه در روض الجنان ج۱ ص۴۳۴ نقل اجماع فرموده بر اینکه انسان میّت مطلقا نجس است. قال: و المیتة من ذی النّفس السائلة مطلقا سواء کان مأکول اللّحم ام لا اجماعا و منه الآدمی لکن یجب ان یستثنی منه ما اذا حکم بطهره شرعا امّا لتطهیره بالغسل ..... او لکونه لم ینجس بالموت لکونه شهیدا او معصوماً. ولی در مسالک ج۱ ص۱۲۱ فتویٰ بدون نقل اجماع یا عدم خلاف است. قال: و احترز (المحقّق) ببعدیّة البرد عمّا لو مسّه قبله بعد الموت فانّه لا یوجب الغسل بل غسل العضو اللامس لا غیر.

توجّه:

مرحوم مجلسی دوّم از فقهاء قرن دوازدهم در عداد طائفه دوّم است. قال فی مرآة العقول ج۱۳ ص۱۷۰: الآدمی لا ینجس الّا بالبرد و یطهر بالغسل.