درس خارج فقه استاد قادر حیدری‌فسائی
1402/07/30
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/انسان میّت/ مرحله سوّم: رجوع به روایات
روایت چهارم: روایت حریز از ابی عبد الله علیه السّلام.
بحث اوّل: درباره‌ی نسخه‌های روایت.
۱) نسخه‌ی کافی: علیّ بن ابراهیم عن ابیه عن حمّاد بن عیسی عن حریز عن ابی عبد الله علیه السّلام قال: من غسّل میّتا فلیغتسل قلت فان مسّه ما دام حارّا قال فلا غسل علیه و اذا برد ثمّ مسّه فلیغتسل قلت فمن ادخله القبر قال لا غسل علیه انّما یمسّ الثیاب. (کافی طبع اسلامیّه ج۳ ص۱۶۰، طبع دار الحدیث ج۵ ص۴۲۳).
۲) نسخه‌ی تهذیب: و بهذا لاسناد عن محمّد بن یعقوب عن علیّ بن ابراهیم ......... تا آخر سند کافی، قال: من غسّل میّتا فلیغتسل قال و ان مسّه ما دام حارّا فلا غسل علیه فاذا برد ثمه مسّه فلیغتسل قلت فمن ادخله القبر ........ تا آخر متن کافی. (تهذیب، تحقیق خرسان، ج۱ ص۱۰۸).
۳) نسخه‌ی استبصار: اخبرنی الشیخ رحمه الله عن ابی القاسم جعفر بن محمّد عن محمّد بن یعقوب عن علیّ بن ابراهیم ....... تا آخر سند و متن کافی. (استبصار، تحقیق خرسان، ج۱ ص۹۹).
۴) نسخه‌ی عوالی اللئالی: روی حریز صحیحا عن ابی عبد الله علیه السّلام قال: من غسّل میتا فلیغتسل و ان مسّه مادام حارّا فلا غسل علیه فاذا برد .......... تا آخر متن کافی. (عوالی ج۳ ص۳۹).
توجّه: قسمتی از روایت در عوالی ج۴ ص۴۰ آمده است.
۵) نسخه وافی: سند و متن روایت در وافی مثل کافی است. (وافی ج۶ ص۴۲۷).
۶) نسخه‌ی وسائل الشیعة: محمّد بن یعقوب عن علیّ بن ابراهیم ......... تا آخر سند کافی، قال: من غسّل میّتا فلیغتسل و ان مسّه ما دام حارّا فلا غسل علیه ....... تا آخر متن کافی. (وسائل، طبع آل البیت، ج۳ ص۲۹۲).
بحث دوّم: درباره‌ی سند روایت.
نکته الف: این روایت بخاطر وجود ابراهیم بن هاشم در سند (ابیه) صحیحه و یا حسنه و یا حسن کالصّحیح است. بقیّه رواة در سند، امامی و ثقه هستند.
نکته ب: مراد از هذا الاسناد در سند روایت طبق نسخه تهذیب، شیخ مفید عن ابی القاسم جعفر بن محمّد است.
بحث سوّم: درباره‌ی دلالت روایت.
مفاد روایت این است که اگر میّت در حالت حرارت مسّ شود، غسل مسّ واجب نیست و اگر در حالت برد مسّ شود، غسل مسّ واجب است. بنابراین، درباره‌ی غسل مسّ دو احتمال است.
الف: بین غسل مسّ و نجاست میّت ملازمه است. طبق این احتمال، مفاد روایت این است که میّت در حالت برد، نجس و در حالت حرارت، طاهر است.
ب: بین غسل مسّ و نجاست میّت ملازمه نیست. طبق این احتمال، روایت ناظر به طهارت و نجاست میّت نیست و لذا روایت در عداد طائفه دوّم نخواهد بود. همان طوریکه در عداد طائفه اوّل نیز نمی‌باشد. (التنقیح ج۱ ص۵۵۱).
از بین این دو احتمال اگر چه احتمال دوّم صحیح است ولی در مقام جمع بندی بین روایات، احتمال اوّل نیز مدّ نظر خواهد بود.
بعضی از روایات هم سیاق با این روایت چهارم عبارتند از:
۱) روایت محمّد بن مسلم از احدهما علیهما السّلام. قال: قلت الرّجل یغمّض عین المیّت علیه غسل قال اذا مسّه بحرارته فلا و لکن اذا مسّه بعد ما یبرد فلیغتسل .......... (کافی طبع اسلامیّه ج۳ ص۱۶۰).
۲) روایت عبد الله بن سنان از ابی عبد الله علیه السّلام. قال: یغسّل الّذی غسّل المیّت و ان قبّل انسان المیّت و هو حارّ فلیس علیه غسل و لکن اذا مسّه و قبّله و قد برد فعلیه الغسل ....... (کافی طبع اسلامیّه ج۳ ص۱۶۰).
۳) روایت عاصم بن حمید قال: سألته عن المیّت اذا مسّه الانسان أ فیه غسل قال فقال اذا مسست جسده حین یبرد فاغتسل. (استبصار، تحقیق خرسان، ج۱ ص۱۰۰).
۴) روایت علیّ بن جعفر از موسی بن جعفر علیهما السّلام: سألته عن رجل مسّ میّتا هل علیه الغسل قال ان کان المیّت لم یبرد فلا غسل علیه و ان کان قد برد فعلیه الغسل اذا مسّه. (مسائل علی بن جعفر علیهما السّلام ص۱۹۸).
۵) روایت فقه الرّضا علیه السّلام: متی مسست میّتا قبل الغسل بحرارته فلا غسل علیک فان مسسته بعد ما برد فعلیک الغسل ......... (فقه الرّضا علیه السّلام ص۱۷۳).
