درس خارج فقه استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/انسان میّت/ مرحله سوّم: رجوع به روایات

بحث سوّم: درباره‌ی دلالت روایت.

در بحث دلالت، دو نسخه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

۱) نسخه‌ای که در آن قید اذا برد المیّت وجود دارد. مثل نسخه‌ی اوّل کافی. طبق این نسخه، مقتضای فهم عرف متشرّعه از وجوب غسل ما اصاب الثوب، نجاست ما اصاب الثوب است (اعمّ از اینکه ما اصاب الثوب، نجاستی از میّت باشد مثل خون میّت و یا غیر نجاست باشد مثل رطوبتی از آب دهان میّت مثلاً. چون کلمه ما در ما اصاب الثوب از الفاظ مطلق است) و مقتضای نجاست ما اصاب الثّوب، نجاست میّت است. ولی مقتضای قید اذا برد المیّت، نجاست میّت در صورت برد است. بنابراین، روایت طبق این نسخه، دلالت بر نجاست میّت در صورت برد دارد.

۲) نسخه‌ای که در آن قید اذا برد المیّت وجود ندارد. مثل نسخه‌ی دوّم کافی و نسخه‌ی تهذیب. طبق این نسخه، روایت دلالت دارد بر اینکه انسان میّت به نحو مطلق (قبل از برد و بعد از برد) نجس است. روایت طبق این نسخه در عداد طائفه اوّل از روایات قرار می‌گیرد.

احتمال قوی داده می‌شود که قید اذا برد المیّت در نسخه‌ی اوّل، از طرف راوی باشد نه امام علیه السّلام. چون تفسیر از طرف امام علیه السّلام مرسوم نیست. علاوه بر اینکه اگر قید از طرف امام باشد، نیاز به جمله‌ی یعنی نیست و گفتن اذا برد المیّت بدون یعنی کفایت می‌کند.

با وجود این احتمال، رفع ید از اطلاق طائفه اوّل از روایات صحیح نیست. بنابراین، این روایت در شمار طائفه اوّل از روایات قرار می‌گیرد.

روایت دوّم: روایت اسماعیل بن جابر از ابی عبد الله علیه السّلام.

بحث اوّل: درباره‌ی نسخه‌های روایت.

۱) نسخه‌ی تهذیب: الحسین بن سعید عن حمّاد بن عیسی عن حریز عن اسماعیل بن جابر قال: دخلت علی ابی عبد الله علیه السّلام حین مات ابنه اسماعیل الاکبر فجعل یقبّله و هو میّت فقلت جعلت فداک أ لیس لا ینبغی ان یمسّ المیّت بعد ما یموت و من مسّه فعلیه الغسل فقال امّا بحرارته فلا بأس انّما ذاک اذا برد. (تهذیب، تحقیق خرسان، ج۱ ص۴۲۹).

۲) نسخه‌ی وافی: سند و متن روایت در وافی مثل تهذیب است. (وافی ج۶ ص۴۳۰).

۳) نسخه‌ی وسائل الشیعه: سند و متن روایت در وسائل مثل تهذیب است. (وسائل طبع آل البیت ج۳ ص۲۹۰).

۴) نسخه‌ی بحار الانوار: سند و متن روایت در بحار مثل تهذیب است. (بحار طبع بیروت ج۴۷ ص۲۶۷).