درس خارج فقه استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/انسان میّت/ مرحله سوّم: رجوع به روایات

روایت دوّم: توقیع شریف حضرت حجّت عج به محمّد بن عبد الله بن جعفر حمیری.

بحث اوّل: درباره‌ی نسخه‌های روایت.

۱) نسخه‌ی کتاب غیبت شیخ طوسی: مسائل محمّد بن عبد الله بن جعفر الحمیریّ بسم اللّه الرحمن الرحیم اطال الله بقاءک ...... فروی لنا عن العالم علیه السّلام انّه سئل عن امام قوم صلّی بهم بعض صلوتهم و حدثت علیه حادثة کیف یعمل من خلفه فقال یؤخّر و یقدّم بعضهم و یتمّ صلوتهم و یغتسل من مسّه التوقیع لیس علی من نحّاه الّا غسل الید و اذا لم تحدث حادثة تقطع الصّلوة تمّم صلوته مع القوم .......... (کتاب الغیبة ص۳۷۴).

۲) نسخه‌ی احتجاج طبرسی: متن توقیع در احتجاج مثل متن توقیع در کتاب الغیبة است. (الاحتجاج ج۲ ص۴۸۱).

۳) نسخه‌ی وسائل الشیعة: احمد بن علیّ بن ابی الطّالب الطبرسی فی الاحتجاج قال: ممّا خرج عن صاحب الزّمان علیه السلام الی محمّد بن عبد الله بن جعفر الحمیری حیث کتب الیه روی لنا عن العالم علیه السّلام ...... تا آخر متن احتجاج. (وسائل الشیعة طبع آل البیت ج۳ ص۲۹۶).

توجّه:‌ صاحب وسائل در ذیل روایت فرموده است: و رواه الشّیخ فی کتاب الغیبة بالاِسناد الآتی.

مراد صاحب وسائل از اسناد آتی، سندی است که در وسائل ج۳۰ ص۱۴۳ از شیخ طوسی در کتاب غیبت ص۳۷۳ نقل فرموده است.

سند شیخ طوسی عبارت است از: اخبرنا جماعة عن ابی الحسن محمّد بن احمد بن داود القمّی قال وجدت بخطّ احمد بن ابراهیم النّوبختی و املاء ابی القاسم الحسین بن روح رضی الله عنه.

۴) نسخه‌ی بحار الانوار: متن توقیع در بحار مثل متن توقیع در کتاب الغیبة و کتاب الاحتجاج است. (بحار الانوار، طبع بیروت، ج۵۳ ص۱۵۱ و ج۷۸ ص۱۵ و ج۸۵ ص۷۵).

بحث دوّم: درباره‌ی سند روایت.

نکته‌ی الف: سند شیخ طوسی به توقیع شریف، همان است که در (توجّه) گفته شد. در فهرست شیخ طوسی ص۳۹۵ آمده است: محمّد بن احمد بن داود القمّی یکنّی ابا الحسن. له کتب ........ اخبرنا بکتبه و روایاته جماعة منهم الشّیخ محمد بن محمّد بن النّعمان و الحسین بن عبید الله و احمد بن عبدون کلّهم عنه. بنابراین، بوسیله‌ی عبارت فهرست، مراد از جماعة در سند معلوم شد. پس سند شیخ طوسی به محمّد بن احمد بن داود صحیح است.

محمّد بن احمد بن داود، امامی و ثقه است. (نجاشی در رجال ص۳۸۴، الوجیزه ص۱۴۹، سیّد بن طاووس در اقبال الاعمال طبع قدیم ج۱ ص۴۶۸ و ج۲ ص۷۱۰، شعب المقال ص۳۰۴، معجم الرّجال ج۱۵ ص۳۴۵ و ........) احمد بن ابراهیم نوبختی، امامی غیر موثّق است و حسین بن روح امامی ثقه است (بحر العلوم در الفوائد الرجالیّة ج۴ ص۱۲۷)، بنابراین، روایت طبق نسخه‌ی غیبت شیخ طوسی، حسنه است.

نکته ب: روایت طبق نسخه‌ی احتجاج، روایت مرسله است. اگر چه مرحوم طبرسی، امامی و ثقه است (بحار الانوار طبع بیروت ج۱ ص۲۸، بهجة الآمال ج۲ ص۷۹، تنقیح المقال ج۶ ص۳۳۳، معجم الرّجال ج۲ ص۱۶۴ و ........)

در مقدّمه احتجاج ج۱ ص۱۴ آمده است: و لا نأتی فی اکثر ما نورده من الاخبار باسناده امّا لوجود الاجماع علیه او موافقته لما دلّت العقول علیه او لاشتهاره فی السیر و الکتب بین المخالف و المؤالف .......

ولی صحّت اخبار نزد این مرحوم، لازمه‌اش صحّت نزد دیگران نیست.