درس خارج فقه استاد قادر حیدری‌فسائی
1402/03/07
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/میته حیوان/ مرحله سوم- رجوع به روایات
مرحله‌ی سوّم: رجوع به روایات.
درباره‌ی میته حیوان، در ابتداء نظر، دو طائفه روایت وجود دارد.
طائفه اوّل: روایاتی که مدلول آنها نجاست میته است.
روایت اوّل: روایت سماعة بن مهران از ابی عبد الله یا از موسی بن جعفر علیهما السّلام.
بحث اوّل: درباره‌ی نسخه‌های روایت.
۱) نسخه‌ی تهذیب: الحسین بن سعید عن عثمان بن عیسی عن سماعة. قال: سألته عن السّمن یقع فیه المیتة فقال ان کان جامداً فألْقِ ما حوله و کل الباقی فقلت الزّیت فقال أسرج به.[1]
۲) نسخه‌ی وافی: سند و متن روایت در وافی مثل تهذیب است.[2]
۳) نسخه‌ی وسائل الشیعة: سند و متن روایت در وسائل مثل تهذیب است.[3]
۴) نسخه‌ی هدایة الامّة: سئل علیه السّلام عن السّمن تقع فیه المیتة فقال ان کان جامداً فألق ما حوله و کل الباقی قیل: الزّیت فقال أسرج به.[4]
بحث دوّم: درباره‌ی سند روایت.
نکته الف: مرحوم شیخ در تهذیب این روایت را از حسین بن سعید نقل فرموده است. در مشیخه‌ی تهذیب ص۶۳ آمده است: و ما ذکرته فی هذا الکتاب عن الحسین بن سعید فقد اخبرنی به الشّیخ ابو عبد الله محمّد بن محمّد بن النعمان و ........ طریق مرحوم شیخ به حسین بن سعید، صحیح است.
نکته ب: عثمان بن عیسی و سماعة بن مهران، در نظر اکثر، ثقه و غیر امامی هستند. بنابراین، روایت، موثّقه است. قال الشّیخ فی العدّة ج۱ ص۱۵۰: عملت الطّائفة باخبار الفطحیّة مثل عبد الله بن بکیر و غیره و اخبار الواقفة مثل سماعة بن مهران و علیّ بن ابی حمزة و عثمان بن عیسی.
نکته ج: مرحوم مجلسی اوّل در روضة المتّقین ج۷ ص۴۹۵ و ج۱۴ ص۱۴۵ روایت را موثّق کالصحیح می‌داند. چون عثمان و سماعة ثقه و غیر امامی هستند و عثمان بن عیسی از اصحاب اجماع می‌باشد. (رجال کشّی ج۲ ص۸۳۱). ولی روایت در نظر مرحوم مجلسی دوّم، موثّقه است. (الوجیزه ص۹۰ ص۱۱۶، ملاذ الاخیار ج۱۴ ص۲۹۹).
نکته د: این روایت در هدایة الامّة از امام صادق علیه السّلام نقل شده ولی در تهذیب به صورت مضمره آمده است.
بحث سوّم: درباره‌ی دلالت روایت.
از طرفی ترک استفصال امام علیه السّلام درباره‌ی میته، دلالت بر عمومیّت جواب دارد. یعنی دلالت دارد بر اینکه جواب درباره‌ی مطلق میته است. اعمّ از مأکول اللّحم و غیر مأکول اللّحم، دارای نفس سائله و فاقد نفس سائله. از طرفی دیگر منع از اکل ملاقی با شیء، در عرف متشرّعه، دلالت بر نجاست آن شیء می‌کند. بنابراین، روایت دلالت بر نجاست مطلق میته می‌کند. در جواهر ج۵ ص۳۰۳ آمده است: لا معنی للطّهارة الشرعیّة سوی عدم المنع عن الصّلوة و الاکل و الشرب و نحوهما بالنسبة الیه و الی ملاقیه و ملاقی ملاقیه و هکذا و لا للنّجاسة الشرعیّة الّا المنع کذلک.
روایت دوّم: روایت محمّد بن مسلم از احدهما علیهما السّلام.
بحث اوّل: درباره‌ی نسخه‌های روایت.
۱) نسخه‌ی من لا یحضر: روی العلاء عن محمّد بن مسلم عن احدهما علیهما السّلام قال سألته عن آنیة اهل الذمّة فقال لا تأکلوا فی آنیتهم اذا کانوا یأکلون فیها المیتة و الدّم و لحم الخنزیر.[5]
۲) نسخه‌ی تهذیب: عنه (عن الحسین بن سعید) عن فضالة عن العلاء عن محمّد بن مسلم عن احدهما علیهما السّلام قال سألته عن آنیة اهل الکتاب فقال ........ تا آخر متن من لا یحضر.[6]
۳) نسخه وافی: سند و متن روایت در وافی مثل تهذیب است.[7]
۴) نسخه‌ی وسائل الشیعة: سند و متن روایت در وسائل مثل تهذیب است.[8]
۵) نسخه‌ی الفصول المهمّة: عن احدهما علیهما السّلام فی آنیة اهل الکتاب قال لا تأکلوا ........ تا آخر متن تهذیب. (فصول ج۲ ص۴۳۲).
بحث دوّم: درباره‌ی سند روایت.
نکته الف: مرحوم صدوق این روایت را در من لا یحضر از علاء بن رزین نقل فرموده است. در مشیخه من لا یحضر ج۴ ص۴۶۱ آمده است: و ما کان فیه عن العلاء بن رزین فقد رویته عن ابی و محمد بن الحسن رضی الله عنهما .......... طریق مرحوم صدوق به علاء، صحیح است و روایت نیز طبق این نسخه صحیحه می‌باشد.
نکته ب: مرحوم شیخ این روایت را در تهذیب از حسین بن سعید نقل فرموده است. طریق مرحوم شیخ به حسین بن سعید صحیح است و روایت طبق این نسخه نیز صحیح می‌باشد.
بحث سوّم: درباره‌ی دلالت روایت.
از طرفی کلمه‌ی میته در جواب امام علیه السّلام اطلاق دارد و لذا بواسطه‌ی اطلاق شامل میته حیوان مأکول اللّحم و غیر مأکول اللّحم، دارای نفس سائله و فاقد نفس سائله می‌شود. از طرفی دیگر منع از اکل ملاقی با ملاقی میته، در عرف متشرّعه، دلالت بر نجاست میته می‌کند. بنابراین، روایت دلالت بر نجاست مطلق میته می‌کند.
