درس خارج فقه استاد قادر حیدری‌فسائی
1401/12/15
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/ منیّ حیوان/ مرحله اول: موضوع شناسی بدویّ
سؤال دوّم: آیا منیّ حیوان (مأکول اللّحم و غیر مأکول اللّحم، دارای نفس سائله و فاقد نفس سائله) نجس است؟
مراحل تفصیلی استنباط عبارتند از:
مرحله‌ی اوّل: موضوع شناسی بدویّ.
موضوع در سؤال فوق، منیّ و حیوان است. مفاد این موضوعات معلوم است و لذا احتیاج به موضوع شناسی ندارند.
مرحله‌ی دوّم: رجوع به آیات.
مسئله، فاقد آیات الاحکام است.
مرحله‌ی سوّم: رجوع به روایات.
روایت اوّل: روایت محمّد بن مسلم از ابی جعفر و ابی عبد الله علیهما السّلام.
بحث اوّل: درباره‌ی نسخه‌های روایت.
نسخه‌ی من لا یحضر: قال محمّد بن مسلم لابی جعفر علیه السّلام الدّم یکون فی الثوب علیّ ........ ثم ذکر علیه السّلام المنیّ فشدّد فیه و جعله اشدّ من البول ثمّ قال علیه السّلام ان رأیت المنیّ قبل او بعد فعلیک الاعادة اعادة الصّلوة و ان انت نظرت فی ثوبک فلم تصبه و صلّیت فیه فلا اعادة علیک و کذا البول (من لا یحضر، تحقیق غفّاری، ج۱ ص۲۴۹).
نسخه‌ی تهذیب: و بهذا الاسناد عن الحسین بن سعید عن حمّاد عن حریز عن محمّد بن مسلم عن ابی عبد الله علیه السّلام قال: ذکر المنیّ فشدّده و جعله اشدّ من البول ....... تا آخر متن من لا یحضر با اختلاف قلیل. (تهذیب، تحقیق خرسان، ج۱ ص۲۵۲ و ج۲ ص۲۲۳).
توجّه:
فقره‌ی الدّم یکون فی الثوب علیّ تا فقره‌ی مورد بحث، در کافی طبع اسلامیّه ج۳ ص۵۹ و در تهذیب ج۱ ص۲۵۴ و در استبصار ج۱ ص۱۷۵ و در عوالی اللئالی ج۳ ص۵۴ و در وافی ج۶ ص۱۸۱ و در وسائل الشیعة ج۳ ص۴۳۱ و در هدایة الامّة ج۱ ص۳۶۴ آمده است.
نسخه‌ی وافی: سند و متن روایت در وافی مثل تهذیب است. (وافی ج۶ ص۱۶۲).
نسخه‌ی وسائل الشیعة: سند و متن روایت در وسائل مثل تهذیب است. (وسائل، طبع آل البیت، ج۳ ص۴۲۴ و ص۴۷۸).
نسخه هدایة الامّة: و عن الصّادق علیه السّلام انّه ذکر المنیّ فشدّده و جعله اشدّ من البول. (هدایه ج۱ ص۳۶۲).
نسخه‌ی بحار الانوار: محمّد بن مسلم عن ابی عبد الله علیه السّلام قال: ذکر المنیّ .......... تا آخر متن تهذیب. (بحار، ج۸۰ ص۲۷۰).
بحث دوّم: درباره‌ی سند روایت.
نکته الف: مرحوم شیخ صدوق در من لا یحضر روایت را از محمّد بن مسلم نقل فرموده است. در مشیخه‌ی من لا یحضر ج۴ ص۴۲۴ آمده است: و ما کان فیه عن محمّد بن مسلم الثّقفی فقد رویته عن علیّ بن احمد بن عبد الله ابن احمد بن ابی عبد الله عن ابیه عن جدّه احمد بن ابی عبد الله البرقیّ عن ابیه محمّد بن خالد عن العلاء بن رزین عن محمّد بن مسلم.
سند شیخ صدوق به محمّد بن مسلم صحیح است و در نتیجه، روایت صحیحه می‌باشد.
نکته ب: مراد از هذا الاسناد در سند روایت طبق نسخه‌ی تهذیب، سندی است که در روایت سابق ذکر شده است. یعنی الشیخ المفید ایّده الله عن احمد بن محمّد عن ابیه عن الحسین بن الحسن بن ابان. روایت طبق نسخه‌ی تهذیب، صحیحه و یا حسنه است و علّت اختلاف، اختلاف در توثیق احمد بن محمّد و حسین بن حسن بن ابان است. (ملاذ الاخیار ج۲ ص۳۴۴ و ج۴ ص۲۲۴، روضة المتّقین ج۱ ص۲۱۶).
بحث سوّم: درباره‌ی دلالت روایت.
طبق نسخه‌ی من لا یحضر، مراد از اشدّیّت منیّ از بول، اشدّیّت از نظر نجاست است. به قرینه‌ی صدر روایت یعنی الدّم یکون فی الثوب علیّ ........... که درباره‌ی طهارت و نجاست دم است. ولی طبق نسخه‌ی تهذیب، مقتضای اطلاق اشدّیّت، اشدّیّت از نظر نجاست نیز می‌باشد. در روضة المتّقین ج۲ ص۱۲۹ آمده است: التّشدید و المبالغة للردّ علی العامّة فانّ اکثرهم قائلون بطهارته او بطهارته بالفرک. با حفظ این نکته، درباره‌ی منیّ که در صدر (ذکر المنیّ فشدّده) و ذیل روایت (ثمّ قال ان رأیت المنیّ ..........) آمده، چهار احتمال متصوّر است.
