درس خارج فقه استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/ منی انسان/ مرحله سوم: رجوع به روایات

بحث دوّم: درباره‌ی سند روایت.

نکته الف: در سند روایت، معلّی بن محمّد بصری وجود دارد. درباره‌ی این راوی توجّه به سه امر باشد.

۱) ذکر شدن این راوی در فهرست شیخ ص۴۶۰ با توجّه به کلام شیخ در مقدّمه فهرست ظهور در امامی بودن این راوی دارد و ذکر شدن این راوی در اسناد کامل الزّیارات ص۱۳۵ و ۱۴۰ و ........ با توجّه به کلام مرحوم ابن قولویه در مقدّمه کتاب ص۴ ظهور در امامی بودن و ثقه بودن این راوی دارد.

۲) ذکر شدن این راوی در بخش دوّم از رجال ابن داود ص۵۱۷ و در بخش دوّم از رجال علّامه ص۲۵۹ دلالت بر ضعف این راوی دارد ولی منبع تضعیف در رجال ابن داود، کلام ابن غضائری در رجال ص۹۶ و کلام نجاشی در رجال ص۴۱۸ و منبع تضعیف در رجال علّامه، کلام ابن غضائری است. ولی دقّت در ایندو منبع موجب سقوط روایت از حجیّت از ناحیه‌ی این راوی نیست. کلام نجاشی درباره‌ی این راوی، از باب نمونه، به اینصورت است: معلّی بن محمّد البصری ابو الحسن مضطرب الحدیث و المذهب و کتبه قریبة.

اضطراب در حدیث بمعنای روایت کردن امور مورد انکار است. (معجم الرّجال ج۱۹ ص۲۸۰) و اضطراب در مذهب بمعنای فساد مذهب یعنی غلوّ است. (تنقیح المقال رحلی ج۳ ص۲۳۳) و فقره‌ی کتبه قریبة بمعنای قریبة الی المذهب است. این فقره‌ی اخیر، به نظر، فساد مذهب را ردّ می‌کند و کلام مرحوم مجلسی اوّل در روضة المتّقین ج۱۴ ص۲۸۰ نیز دلالت بر عدم اضطراب این راوی در حدیث و مذهب دارد. قال: الّذی یظهر من کتاب اکمال الدّین و الغیبة و التوحید جلالة قدر هذا الرّجل و اعتمد علیه المشایخ العظام و لم تطلع علی خبر یدلّ علی اضطرابه فی الحدیث و المذهب کما ذکره بعض الاصحاب و علی ایّ حال فامره سهل لکونه من مشایخ الاجازة لکتاب الوشّاء غالباً و لغیره قلیلا و لکن جعلنا خبره فی القویّ کالصحیح. (ظاهر عبارت مرحوم بحر العلوم در الفوائد الرجالیّة ج۳ ص۳۴۰ این است که بجای عبارت لم تطّلع، عبارت لم اطّلع باشد. برای تحقیق درباره‌ی روایت القویّ کالصّحیح به لبّ اللّباب مرحوم استرابادی ص۸۸ و به تنقیح المقال رحلی ج۳ ص۳۵ مراجعه شود.).

بنابراین، عبارت نجاشی و همچنین عبارت ابن غضائری دلالت بر ضعف این راوی ندارد.

۳) در الوجیزه مجلسی دوّم ص۱۸۱ آمده است: معلّی بن محمّد البصری ضعیف و لعلّه لا یضرّ فی السّند لکونه من مشایخ الاجازة. مرحوم مجلسی وجود این راوی در سند روایت را مضرّ نمی‌داند.

بنابراین، روایت از جهت این راوی، صحیحه و یا حسنه و از جهت رواة دیگر، طبق نسخه کافی، صحیح است.

نکته‌ی ب: روایت طبق نسخه‌ی تهذیب، دارای دو سند است.

سند اوّل: الشیخ المفید عن ابی القاسم جعفر بن محمّد عن محمّد بن یعقوب عن الحسین بن محمّد عن معلّی بن محمّد تا آخر سند کافی. روایت طبق این سند نیز صحیحه و یا حسنه است به همان علّتی که در نکته قبل گفته شد.

سند دوّم: حسین بن عبید الله عن عدّة من اصحابنا عن محمّد بن یعقوب عن الحسین بن محمّد عن معلّی بن محمّد تا آخر سند کافی.

عبارت شیخ طوسی در فهرست ص۳۹۴ درباره‌ی عدّه به اینصورت است: اخبرنا الحسین عبید الله قراءة علیه اکثر کتاب الکافی عن جماعة منهم ابو غالب احمد بن محمّد الزراری و ابو القاسم جعفر بن محمّد بن قولویه و ابو عبد الله ......... (توضیح المقال ملّا علی کنی ص۱۲۶). روایت طبق این سند نیز صحیحه و یا حسنه است به همان علّتی که گفته شد.

گاهی شیخ طوسی از حسین بن عبید الله عن عدّة من اصحابنا عن محمّد بن یعقوب نقل روایت می‌کند مثل استبصار ج۱ ص۲۵.

بحث سوّم: درباره‌ی دلالت روایت.

دلالت روایت بر نجاست منیّ انسان مثل دلالت روایت سابق است.