درس خارج فقه استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/ بول حمار و بغل و فرس/ مرحله سوم: رجوع به روایات

اقول:

در تنافی دلیلین یا ادلّه سه قانون طولی و مترتّب وجود دارد.

قانون اوّل: جمع عرفی.

امر به غسل در طائفه اوّل (یغسل بول الفرس و الحمار و البغل و ........) به قرینه‌ی عدم ثبوت شیئ بر ذمّه و به قرینه‌ی عدم بأس در طائفه دوّم (لیس علیکم شیئ و لیس علیکم بأس و ........) حمل بر استحباب غسل می‌شود و مقتضای استحباب غسل، طهارت ابوال این دوابّ است. بنابراین، هر دو طائفه دلالت بر طهارت ابوال این دوابّ می‌کنند. (مجمع الفائدة ج۱ ص۲۹۹، معالم ج۲ ص۴۵۱، روضة المتّقین ج۱ ص۲۱۰ و ........).

قانون دوّم: ترجیح در فرض عدم امکان جمع عرفی.

مرجّح اوّل: شهرت قریب به اتّفاق، مرجّح طائفه دوّم بر طائفه اوّل است. (در مرحله چهارم خواهد آمد).

مرجّح دوّم: طائفه اوّل موافق با مذهب عامّه است و لذا در این طائفه، احتمال تقیّه وجود دارد. تقیّه، مرجّح طائفه دوّم بر طائفه اوّل است. (استبصار ج۱ ص۱۸۰). تامّل.

مرجّح سوّم: اصل طهارت، مرجّح طائفه دوّم بر طائفه اوّل است. (الحبل المتین ص۹۵).

قانون سوّم: تخییر در فرض عدم امکان جمع عرفی و عدم ترجیح.

در مسئله مورد بحث، نوبت به این قانون نمی‌رسد.

مرحله‌ی چهارم: رجوع به اجماع.

فقهاء در مسئله بول دوابّ ثلاثه، چهار طائفه هستند.

طائفه اوّل: بعضی از فقهاء فتوائی در این مسئله از آنها یافت نشده است. مثل مرحوم علیّ بن بابویه و ابن ابی عقیل (از فقهاء ‌قرن چهارم) و مرحوم کراجکی و سلّار (از فقهاء قرن پنجم) و مرحوم قطب راوندی (فقیه قرن ششم) و مرحوم سیّد بن طاووس (فقیه قرن هفتم) و مرحوم شیخ بهائی و فاضل جواد (از فقهاء قرن یازدهم) و مرحوم آقا جمال خوانساری (فقیه قرن دوازدهم) و مرحوم محمّد تقی اصفهانی (فقیه قرن سیزدهم) و مرحوم محقّق خراسانی (فقیه قرن چهاردهم).

عبارت بعضی از فقهاء طائفه اوّل:

ظاهر عبارت شهید اوّل در کتاب ذکری ج۱ ص۱۰ (الاوّل و الثانی: البول و الغائط من ذی النّفس غیر المأکول ......... و اخرج ابن بابویه و ابن ابی عقیل و الجعفی الطیر ........) این است که ابن ابی عقیل بول حیوان مأکول اللّحم را طاهر می‌داند. ولی نظر این فقیه درباره‌ی مأکولیّت و عدم مأکولیت این دوابّ معلوم نیست و لذا این فقیه در عداد طائفه اوّل قرار گرفت. اللّهمّ الّا ان یقال که نظر این فقیه، نظر مشهور است که این دوابّ را مأکول اللّحم می‌دانند. (کفایة الاحکام ج۲ ص۵۹۷، مختلف الشیعة ج۱ ص۴۵۷).

ظاهر عبارت مرحوم سلّار در مراسم ص۵۵ (و من النجاسات روث و بول ما لا یؤکل لحمه) این است که بول حیوان مأکول اللّحم طاهر است ولی نظر این فقیه درباره‌ی مأکولیّت و عدم مأکولیّت این دوابّ معلوم نیست.

عبارت مرحوم شیخ بهائی در الحبل المتین ص۹۵: و الحدیث الرّابع و الخامس و الخامس عشر مستند الشّیخ فی النهایة و ابن الجنید فی نجاسة بول الفرس و البغل و الحمار و الاکثر علی خلافه ......... و ربّما حملت هذه الاحادیث علی الاستحباب لاعتضاد الاحادیث الدالّة علی خلافها بالاصل و عمل الاکثر و المسئلة محلّ توقّف.

مرحوم محمّد تقی اصفهانی در تبصرة الفقهاء ج۲ ص۴۱۰ (و یؤیّد نجاسة بول ما لا یؤکل لحمه، ما فی غیر واحد من الاخبار من انّ ما یؤکل لحمه فبوله و روثه طاهر ........) بول حیوان مأکول اللّحم را طاهر و بول حیوان غیر مأکول اللّحم را نجس می‌داند. ولی نظر این فقیه درباره‌ی مأکولیّت و عدم مأکولیّت این دوابّ معلوم نیست.

ظاهر عبارت مرحوم محقّق خراسانی در اللّمعات النیّره ج۱ ص۱۰۶ (النجاسات عشرة. الاوّل و الثانی مسمّی البول و الغائط او الخرء او الرّوث او الرّجیع عرفا ممّا لا یؤکل لحمه ...........) این است که بول حیوان مأکول اللّحم طاهر است. ولی نظر این فقیه درباره‌ی مأکولیّت و عدم مأکولیّت این دوابّ معلوم نیست.