درس خارج فقه استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/ بول حمار و بغل و فرس/ مرحله سوم: رجوع به روایات

بحث دوّم: درباره‌ی سند روایت.

نکته الف: ابان بن عثمان احمر بجلی، امامی و ثقه و از اصحاب اجماع است (رجال نجاشی ص۱۳، فهرست شیخ ص۴۷، نتیجة المقال مرحوم بار فروش ص۴۲۲، تنقیح المقال ج۳ ص۱۵۰، منتهی المقال ج۱ ص۱۳۶، تکملة الرّجال ج۱ ص۱۵۹، رجال کشّی ج۲ ص۶۷۳). بنابراین، روایت طبق نسخه اوّل تهذیب، صحیحه و یا حسنه است و علّت تردید در صحّت و حسن، تردید در توثیق احمد بن محمّد بن حسن بن ولید است.

بعضی مثل مرحوم مجلسی دوّم این روایت را موثّق کالصّحیح می‌دانند چون ابان بن عثمان را ثقه و غیر امامی و از اصحاب اجماع می‌دانند و لذا تعریف موثّق کالصّحیح بر این روایت منطبق است. (ملاذ الاخیار ج۲ ص۳۲۲).

بعضی مثل مرحوم مجلسی اوّل این روایت را موثّقه می‌داند. (روضة المتّقین ج۱ ص۲۱۱).

بعضی مثل مرحوم ملّا هادی مازندرانی این روایت را صحیحه می‌داند. (شرح فروع کافی ج۱ ص۴۴۹).

بعضی مثل مرحوم شهید اوّل در غایة المراد ج۱ ص۲۵۹ و فاضل مقداد در التنقیح ج۴ ص۴۵۰ و محقّق در معتبر ج۲ ص۳۴۶، ابان بن عثمان را ضعیف می‌دانند که نتیجه‌ی آن، ضعف روایت است.

نکته ب: روایت طبق نسخه‌ی دوّم تهذیب نیز صحیحه و یا حسنه است و علّت تردید، تردید در توثیق احمد بن محمّد بن حسن بن ولید و حسین بن حسن بن ابان است.

مرحوم مجلسی دوّم روایت طبق این نسخه نیز موثّق کالصّحیح می‌داند. (ملاذ الاخیار ج۲ ص۳۸۴).

نظر مرحوم مجلسی اوّل و مرحوم ملّا هادی و محقّق همان است که در نکته الف گفته شد.

نکته ج: مرحوم شیخ این روایت را در استبصار از حسین بن سعید نقل فرموده است. در مشیخه‌ی استبصار ص۳۲۰ آمده است: و ما ذکرته عن الحسین بن سعید فقد اخبرنی به الشیخ ........ . بخاطر صحّت بعضی از طرق مرحوم شیخ به حسین بن سعید، روایت طبق این نسخه صحیحه است ولی بعضی این روایت را بخاطر ابان بن عثمان موثّقه می‌دانند. (کشف الاسرار ج۳ ص۴۵۸) و روایت طبق مبنای محقّق، علی القاعده، ضعیف است.

نکته د: روایت طبق نسخه سوّم تهذیب، بخاطر قاسم بن محمّد، موثّقه است.

بحث سوّم: درباره‌ی دلالت روایت.

از طرفی جمله یغسل، جمله خبریّه در مقام طلب است و جمله خبریّه در مقام طلب، ظهور در وجوب دارد و بلکه اظهر از صیغه در وجوب است. و از طرفی دیگر مقتضای فهم عرف از وجوب غسل، نجاست ابوال این دوابّ است. بنابراین، روایت دلالت بر نجاست ابوال این دوابّ می‌کند.

مستفاد از کلام مرحوم مجلسی در بحار ج۷۷ ص۶۳ این است که کلمه‌ی الشاة در نسخه سوّم تهذیب عطف بر البعیر است و همین، مطابق با اصل است.

روایت دوّم: روایت محمّد بن مسلم از ابی عبد الله علیه السّلام.

بحث اوّل: درباره‌ی نسخه‌های روایت.

نسخه کافی: حمّاد عن حریز عن محمّد بن مسلم قال: سألت ابا عبد الله علیه السّلام عن البان الابل و الغنم و البقر و ابوالها و لحومها فقال لا توضّأ منه ان اصابک منه شیئ او ثوبا لک فلا تغسله الّا ان تتنظّف قال و سألته عن ابوال الدوابّ و البغال و الحمیر فقال اغسله فان لم تعلم مکانه فاغسل الثوب کلّه و ان شککت فانضحه. (کافی طبع اسلامیّه ج۳ ص۵۷، طبع دار الحدیث ج۵ ص۱۶۹).