درس خارج فقه استاد قادر حیدری‌فسائی
1401/11/01
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/بول خفاش/ مرحله‌ی سوم: رجوع به روایات
۳) داود بن کثیر رقّی.
درباره‌ی این راوی، دو نظریّه وجود دارد.
الف: این راوی، ضعیف است. (رجال نجاشی ص۱۵۶، رجال ابن غضائری ص۵۸).
عبارت نجاشی: ضعیف جدّا و الغلاة تروی عنه.
عبارت ابن غضائری: کان فاسد المذهب، ضعیف الرّوایة، لا یلتفت الیه.
ب: این راوی، ثقه است. (کشّی در رجال ج۲ ص۷۰۴، شیخ در رجال ص۳۳۶، وحید بهبهانی در تعلیقه بر منهج المقال استرابادی ج۵ ص۱۰۸، شیخ مفید در ارشاد ج۲ ص۲۴۸، شهید ثانی درمسالک ج۹ ص۳۰۹، اردبیلی در جامع الرّواة ج۱ ص۳۰۷، بصری در فائق المقال ص۱۱۰، مازندرانی در منتهی المقال ج۳ ص۲۰۹ و ............).
مرجّحات تعدیل در تعارض این جرح و تعدیل (الرّواشح ص۱۰۴) عبارتند از:
الف: اصحاب اجماع از این راوی، نقل روایت کرده‌اند. مثل حسن بن محبوب در کافی طبع اسلامیّه ج۲ ص۶۰ و مثل ابن ابی عمیر در تهذیب ج۶ ص۲۱۰.
ب: جلالت این راوی در عبارت شیخ مفید در ارشاد ج۲ ص۲۴۸ (قال: فممّن روی النّص ...........) و در روایت شیخ صدوق در من لا یحضر ج۴ ص۴۹۵. (روی عن الصّادق علیه السّلام انّه قال انزلوا داود الرقّی .............).
ج: افتاء بر طبق روایت این راوی توسّط اکثریّت قریب به اتّفاق فقهاء شیعه. (بهجة الآمال ج۴ ص۸۶).
هذا کلّه در صورتی است که جرح و تعدیل ابن غضائری مقبول باشد. (تکملة الرّجال ج۱ ص۴۹۵، الرسائل الرجالیّة ج۲ ص۴۰۸، عدة الرجال ج۱ ص۴۳۸) و در صورتی است که فقره‌ی الغلاة تروی عنه در عبارت نجاشی تعلیل برای ما قبل نباشد و الّا، این تعلیل موجب ضعف مرویّ عنه یعنی داود نمی‌شود. (تنقیح المقال ج۲۶ ص۲۶۸، منتهی المقال ج۳ ص۲۱۱، شعب المقال ص۱۸۱).
نتیجه نهائی در بحث دوّم: این روایت از حیث سند ضعیف است.
بحث سوّم: درباره‌ی دلالت روایت.
وجوب غسل ثوب ظهور در نجاست بول خفّاش دارد.
روایاتی مؤیّد طائفه دوّم است. بعضی از این روایات عبارتند از:
الف: روایت عبد الله بن سنان از ابی عبد الله علیه السّلام.
نسخه کافی: علیّ بن ابراهیم عن ابیه عن عبد الله بن المغیرة عن عبد الله بن سنان قال: قال ابو عبد الله علیه السّلام: اغسل ثوبک من ابوال ما لا یؤکل لحمه. (کافی، طبع اسلامیّه ج۳ ص۵۷).
ب: روایت عبد الله بن سنان از ابی عبد الله علیه السلام.
نسخه کافی: علیّ بن محمّد عن عبد الله بن سنان عن ابی عبد الله علیه السّلام. قال: اغسل ثوبک من بول کلّ ما لا یؤکل لحمه. (کافی، طبع اسلامیّه ج۳ ص۴۰۶).
نتیجه بحث در مرحله‌ی سوّم: طهارت بول خفّاش به استناد روایت غیاث بن ابراهیم، فتوای تعلیقی در مسئله است. فتوای تنجیزی در مسئله، بعد از اتمام مرحله‌ی چهارم خواهد آمد.
مرحله‌ی چهارم: رجوع به اجماع.
فقهاء در مسئله بول خفّاش، چهار طائفه هستند.
طائفه اوّل: بعضی از فقهاء، فتوائی در این مسئله از آنها یافت نشده است (یا مسئله را مطرح نفرموده‌اند و یا مسئله را مطرح کرده‌اند ولی با تردید و بدون فتوی از آن گذشته‌اند). مثل مرحوم علی بن بابویه و محمّد بن علیّ بن بابویه (از فقهاء قرن چهارم) و مرحوم کراجکی (فقیه قرن پنجم) و مرحوم قطب راوندی (فقیه قرن ششم) و مرحوم سیّد بن طاووس (فقیه قرن هفتم) و مرحوم صاحب معالم و شیخ بهائی و فاضل جواد و محقّق سبزواری (از فقهاء قرن یازدهم) و مرحوم مجلسی دوّم و محقّق خوانساری (از فقهاء قرن دوازدهم).
عبارت بعضی از فقهای این طائفه:
عبارت مرحوم صدوق در مقنع ص۱۳: و ان اصاب ثوبک بول الخشاشیف فاغسل ثوبک و روی انّه لا بأس بخرء ما طار و بوله.
عبارت مرحوم صاحب معالم در معالم ج۲ ص۴۴۶: فان تحقّق للخفّاش بول و عملنا بالحدیث الحسن تعیّن اطراح هذه (روایة غیاث) لدلالة حسنة عبد الله بن سنان علی نجاسة البول من کلّ حیوان غیر مأکول فتتناول بعمومها الخفّاش و تقصر هذه عن تخصیصها و کذا ان ثبت عموم محلّ الاجماع و الّا فالاصل یساعد علی العمل بهذه (روایة غیاث) و ان ضعفت و یکون ذکر البول فیها محمولا علی التجوّز و قد قال الشّیخ فی التّهذیب: انّها روایة شاذّة و یجوز ان تکون وردت للتقیّة.
عبارت مرحوم مجلسی دوّم در ملاذ الاخیار ج۲ ص۳۸۳: و امّا بول الخشّاف فالاخبار فیه متعارضة، و اخبار الطّهارة مؤیّدة بالاصل و رفع الحرج ............ و خبر النّجاسة مؤیّد بالشهرة و دعوی الاجماع، و الاحتیاط مهما امکن لا یترک. و در بحار الانوار ج۷۷ ص۱۱۱ آمده است: و الاقوی عندی طهارة ذرق الطّیر مطلقا و فی البول اشکال و الاحتیاط الاجتناب من الجمیع.
