درس خارج فقه استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/بول طیر غیر مأکول اللّحم - رجوع به روایات

طائفه چهارم: روایاتی که مدلول آنها، طهارت بول و خرء طیر به نحو مطلق است. (به نحو مطلق یعنی طیر مأکول اللّحم و غیر مأکول اللّحم، طیر دارای نفس سائله و فاقد نفس سائله).

روایت اوّل: روایت ابی بصیر از ابی عبد الله علیه السّلام.

بحث اوّل: درباره‌ی نسخه‌های روایت.

نسخه کافی: علیّ بن ابراهیم عن ابیه عن عبد الله بن المغیرة عن جمیل بن درّاج عن ابی بصیر عن ابی عبد الله علیه السّلام قال: کلّ شیء یطیر فلا بأس ببوله و خرئه. (کافی طبع اسلامیّه ج۳ ص۵۸، طبع دار الحدیث ج۵ ص۱۷۲).

نسخه تهذیب: و بهذا الاسناد عن علیّ بن ابراهیم ....... تا آخر سند و متن کافی با اختلاف قلیل (تهذیب، تحقیق خرسان، ج۱ ص۲۶۶).

نسخه وافی: سند و متن روایت در وافی مثل کافی است. (وافی ج۶ ص۱۹۸).

نسخه وسائل الشیعة: محمّد بن یعقوب عن علیّ بن ابراهیم ......... تا آخر سند و متن کافی. (وسائل، طبع آل البیت، ج۳ ص۴۱۲).

نسخه الفصول المهمّة: قال علیه السّلام: کلّ شیء یطیر ........... تا آخر متن کافی. (الفصول ج۲ ص۵۲).

نسخه هدایة الامّة: روی کلّ شیء یطیر .......... تا آخر متن کافی. (هدایه ج۱ ص۳۷۲).

بحث دوّم: درباره‌ی سند روایت.

نکته الف: روایت طبق نسخه کافی، صحیحه یا حسنه است. علّت اختلاف در صحّت و حسن، اختلاف در توثیق ابراهیم بن هاشم قمی (ابیه) است. (روضة المتّقین ج۱ ص۲۱۰، مرآة العقول ج۱۳ ص۱۶۲).

نکته ب: مراد از هذا الاسناد در سند روایت طبق نسخه کافی، الشّیخ ایّده الله عن ابی القاسم جعفر بن محمّد عن محمّد بن یعقوب است.

بحث سوّم: درباره‌ی دلالت روایت.

از طرفی مدلول روایت، نفی بأس نسبت به بول و خرء طیر است. از طرفی دیگر نجاست، بأس محسوب می‌شود و لذا نفی بأس کنایه از طهارت خواهد بود (غنائم الایّام ج۱ ص۳۸۵). بنابراین، مدلول روایت، طهارت بول و خرء طیر است و با توجّه به اینکه کلمه‌ی کلّ از الفاظ موضوع برای عموم است، کلّ شیء یطیر شامل کلّیه طیور اعمّ از مأکول اللّحم و غیر مأکول اللّحم، دارای نفس سائله و فاقد نفس سائله می‌شود.

روایت دوّم: روایت مرحوم صدوق.

بحث اوّل: درباره‌ی نسخه‌های روایت.

نسخه‌ مقنع: روی انّه لا بأس بخرء ما طار و بوله. (مقنع ص۱۴).

توجّه: مرحوم صدوق در من لا یحضر ج۱ ص۷۱، روایت را با همین لفظ به عنوان فتوی نقل فرموده است.

نسخه مستدرک الوسائل: روی انّه لا بأس بخرء ما طار و بوله و لا تصلّ فی ثوب اصابه ذرق الدّجاج. (مستدرک، ج۲ ص۵۶۰).

بحث دوّم: درباره‌ی سند روایت.

این روایت، مرسله است و روایت مرسله، ضعیف است.

بحث سوّم: درباره‌ی دلالت روایت.

دلالت روایت نظیر دلالت روایت سابق است.

روایت زیر نیز در عداد همین طائفه قرار می‌گیرد:

نسخه بحار الانوار: وجدت بخطّ الشّیخ محمّد بن علیّ الجبعی نقلا من جامع البزنطی عن ابی بصیر عن ابی عبد الله علیه السّلام قال: خرء کلّ شیئ یطیر و بوله لا بأس به. (بحار، طبع بیروت، ج۷۷ ص۱۱۰).

اقول:

درباره‌ی طائفه اوّل و سوّم از روایات ممکن است یکی از چهار نظر اختیار شود.

نظر اوّل: اطلاق بول در طائفه اوّل و دلالت طائفه سوّم بر نجاست بول. طبق این نظر، درباره‌ی طوائف اربعه‌ی روایات باید دوازده عملیّات انجام بگیرد. این عملیّات عبارتند از:

۱) اوّل با دوّم، نتیجه با سوّم، نتیجه با چهارم.۲) اوّل با دوّم، نتیجه با چهارم، نتیجه با سوّم.

۳) اوّل با سوّم، نتیجه با دوّم، نتیجه با چهارم.۴) اوّل با سوّم، نتیجه با چهارم، نتیجه با دوّم.

۵) اوّل با چهارم، نتیجه با دوّم، نتیجه با سوّم.۶) اوّل با چهارم، نتیجه با سوّم، نتیجه با دوّم.

۷) دوّم با سوّم، نتیجه با اوّل، نتیجه با چهارم.۸) دوّم با سوّم، نتیجه با چهارم، نتیجه با اوّل.

۹) دوّم با چهارم، نتیجه با اوّل، نتیجه با سوّم.۱۰) دوّم با چهارم، نتیجه با سوّم، نتیجه با اوّل.

۱۱) سوّم با چهارم، نتیجه با اوّل، نتیجه با دوّم.۱۲) سوّم با چهارم، نتیجه با دوّم، نتیجه با اوّل.

از بین این عملیّات دوازده‌گانه، بعضی به تفصیل توضیح داده می‌شود.