درس تفسیر استاد هادی عباسی خراسانی

موضوع: تفسیر ترتیبی(سوره بقره)/سوره بقره(آیات58الی60) /بزرگترین ظلم بنی اسرائیل و توضیح و تبیین واژگان

﴿وَإِذْ قُلْنَا ادْخُلُوا هَٰذِهِ الْقَرْيَةَ فَكُلُوا مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ رَغَدًا وَادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا وَقُولُوا حِطَّةٌ نَغْفِرْ لَكُمْ خَطَايَاكُمْ ۚ وَسَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ﴾[1]

﴿فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا قَوْلًا غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَنْزَلْنَا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا رِجْزًا مِنَ السَّمَاءِ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ﴾[2]

﴿وَإِذِ اسْتَسْقَىٰ مُوسَىٰ لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ ۖ فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا ۖ قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَشْرَبَهُمْ ۖ كُلُوا وَاشْرَبُوا مِنْ رِزْقِ اللَّهِ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ﴾[3]

1- بزرگترین ظلم بنی اسرائیل

یکی از بزرگ‌ترین ظلم‌ها که بنی اسرائیل انجام دادند رفتارهایی ناروا نسبت به سرزمین مقدس بود. این قریه‌ای که گفتند بیت المقدس باشد یا جای دیگر چنان که در اعراف 161 بیان شده که سرزمین با برکت نامیده شده است. بیت المقدّس یا بیت المَقدِس معبدش به دست حضرت سلیمان نبی علیه السلام بنا شده است. از نظر ظاهری و جسمانی حاصل‌خیز و از نظر معنوی با برکت است. از زمان حضرت ابراهیم خلیل علیه السلام این سرزمین با عنوان مکان مبارک و مقدس مطرح بود.

امر به خوردن و آشامیدن شامل مطلق استفاده‌ها است. با حالت تواضع و معذرت‌خواهی وارد شدند. اهل سحرخیزی و استغفار هستند و حقوق واجب دیگران را ادا می‌کنند. اهل صدق و اهل آخرت و اهل پرواپیشگی هستند.

2- روایت پیرامون آیه

عن الأصبغ بن نباتة قال : كنت جالسا عند أمير المؤمنين فجاءه ابن الكواء فقال يا أمير المؤمنين قول الله عز وجل : ( وَلَيْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ ظُهُورِها وَلكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقى وَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوابِها )فقال نحن البيوت التي أمر الله أن تؤتى من أبوابها نحن باب الله وبيوته التي يؤتى منه.[4]

حضرت رسول مکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: لكل امة صديق وفاروق، وصديق هذه الامة وفاروقها علي بن أبي طالب وانه سفينة نجاتها وباب حطتها.[5]

امام باقر علیه السلام می فرماید: نحن باب حطتکم.[6]

پیامبر گرامی اسلام می فرماید: إنما مثل أهل بيتي فيكم كمثل سفينة نوح من ركبها نجا ، ومن تخلف عنها غرق ، ومثل باب حطة يحط الله بها الخطايا.[7]

3- مراد از سجدا

سجدا یعنی با احترام و تواضع وارد شوید. هر کس با تواضع وارد شود استفاده می‌کند و مورد رحمت است.

4- مراد از تبدیل

مراد به این تبدیل هم ظلم به اهل بیت علیهم السلام است. در مجموع استفاده می‌کنیم که جریان بنی اسرائیل در هر قوم دیگری تکرار می‌شود. باید وارد در شهر ولایت شویم باید و به اهل آن متواضع باشیم. باید از باب ولایت وارد شویم تا از خطیئه ما بگذرند. ولایت مداران و متواضعین به ولایت هستند که قدردان ولایتند. رجز هم ظلم و ستمی است که نسبت به اهل ولایت صورت می‌گیرد.

5- تناسب آیات

خدا به بنی اسرائیل نعمت دیگری را یادآوری می‌کند. نعمت اینکه بنی اسرائیل در تپه و بیابان سینا مأمور شدند در مکان خاصی استقرار پیدا کنند. بیابان و کم آبی و قحطی و جمعیت زیاد شش هزار نفره. نیاز به خواب و خوراک و استراحت و آب داشتند. خدا مساله سیراب شده آنها را دارد.

6- تبیین و توضیح واژگان

6.1- حجر

حجر سنگ است. الف و لام برای عهد است. گرچه برخی برای جنس گرفته اند؛ ولی عهد بهتر است.

ماهیت سنگ:

    1. برخی گفتند سنگ بهشتی بود و حضرت موسی علیه السلام هرکجا می‌رفتند این سنگ را می‌بردند.

    2. این سنگ مربعی شکل و به اندازه سر یک انسان بود.

    3. برخی دارد که حضرت موسی علیه السلام به عنوان چشمه سیار از آن استفاده می‌کردند. در هر سرزمین می‌رسیدند با عصا می‌زدند و آب آرام آرام جاری می شد.

6.2- انفجار

انشقاق است. این با انبجاس هم می‌سازد. اول آب آرام می‌آمده و بعد زیاد شده است. به تناسب استفاده آنها این آب کافی بوده است.

برخی می‌گویند صخره کوهستان بوده است. از 12 طرفش 12 چشمه جوشید. از معجزاتی است که در قرآن آمده است. نشانه بهترین تقسیم‌های روزانه و تقسیم آب است. جالب این است که طبق آیه شریفه قرآن هر یک می‌دانستند کدام چشمه برای آنها است و اشتباه نمی‌گرفتند.

7- مراد از رزق الله

تعبیر رزق به کار رفته است. کلوا و اشربوا من رزق الله. عصای موسوی چنین معجزه‌ای را برای چندمین بار انجام داد. اژدها، شکافتن دریا و جوشیدن چشمه. اینها نمونه‌هایی از اعجازهای اولیا و انبیای الهی است که در هر عصری از آنها صادر می‌شود. مراد از رزق الله همین چشمه است ولی ما عرضمان این است که رزق الله اعم است و به لحاظ آیات گذشته همین نعمت‌های مادی است. با توجه به روایات که قریه و حطه و باب از آن اولیای الهی و بیان ولایت است اینجا هم رزق الهی اولیای الهی و اعم از جسمانی و غیر جسمانی است.

8- نهی از طغیان در اکل و شرب

طغیان در اکل و شرب نکنید؛ یا در بهره‌برداری از آب یا مطلق طغیان باشد.

9- عامل استسقاء

اظهار فقر نزد خدا و تضرع باعث استسقاء شد. اینکه قولشان حطه بود و با سجده و تواضع باعث این نعمت شد. اینها چون مطیع بودند و در خدمت پیامبری مانند حضرت موسی علیه السلام بودند و مشکلات چهل ساله را در تپه سپری کردند.