1400/08/04
بسم الله الرحمن الرحیم
گونه شناسی روایات مهدوی احمد بن هلال عبرتائی/ بررسی مبانی و مسائل مهدویت /کلام
موضوع: کلام / بررسی مبانی و مسائل مهدویت / گونه شناسی روایات مهدوی احمد بن هلال عبرتائی
بحث پیرامون گونه‌شناسی روایات مهدوی عبرتائی بود، عرض کردیم که خود عبرتائی مشکل دارد ولی روایات او مستقیم و صالح است و جالب اینکه مرحوم علی بن حسین بن بابویه صاحب الامامة و التبصرة وقتی که از ایشان حدیث نقل می‌کند، می‌گوید: "فی حال استقامته" این حدیث را در حالتی که مستقیم العقیده بوده، نقل کرده است، خلاصه ما به روایات او نظر انداختیم، به حسب ظاهر چیزی بر خلاف ندیدیم و این حکایت از این دارد که این روایات را در حالت استقامت نقل کرده است و عقاید ما نیز این گونه است.
روایت سوم
حَدَّثَنَا أَبِي رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيُّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ الْخَزَّازِ وَ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِينٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام يَقُولُ إِنَّ قُدَّامَ الْقَائِمِ عَلَامَاتٍ تَكُونُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لِلْمُؤْمِنِينَ قُلْتُ وَ مَا هِيَ جَعَلَنِي اللَّهُ فِدَاكَ قَالَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ يَعْنِي الْمُؤْمِنِينَ قَبْلَ خُرُوجِ الْقَائِمِ علیه‌السلام بِشَيْ‌ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِينَ[1] قَالَ يَبْلُوهُمْ بِشَيْ‌ءٍ مِنَ الْخَوْفِ مِنْ مُلُوكِ بَنِي فُلَانٍ فِي آخِرِ سُلْطَانِهِمْ وَ الْجُوعِ بِغَلَاءِ أَسْعَارِهِمْ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ قَالَ كَسَادُ التِّجَارَاتِ وَ قِلَّةُ الْفَضْلِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَنْفُسِ قَالَ مَوْتٌ ذَرِيعٌ وَ نَقْصٍ مِنَ الثَّمَرَاتِ قَالَ قِلَّةُ رَيْعِ مَا يُزْرَعُ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِينَ عِنْدَ ذَلِكَ بِتَعْجِيلِ خُرُوجِ الْقَائِمِ علیه‌السلام ثُمَّ قَالَ لِي يَا مُحَمَّدُ هَذَا تَأْوِيلُهُ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يَقُولُ وَ ما يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ[2] .[3]
« محمّد بن مسلم گويد: شنيدم كه امام صادق علیه‌السلام مى‌فرمود: پيش از ظهور قائم نشانه‌هايى از جانب خداى تعالى براى مؤمنان خواهد بود گفتم: فداى شما شوم آنها كدام است؟ فرمود: قول خداى تعالى كه مى‌آزمائيم شما را يعنى مؤمنان را[4] پيش از خروج قائم علیه‌السلام "بِشَيْ‌ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِينَ" فرمود: (ايشان را مى‌آزمائيم به چيزى از خوف) از پادشاهان بنى فلان در آخر سلطنت آنها (و گرسنگى) به واسطه گرانى قيمتها (و كاستى در اموال) فرمود: كسادى داد و ستد و كمى سود (و كاستى در نفوس) به واسطه مرگ و مير فراوان (و كاستى در ثمرات) فرمود: كم شدن و میوه و زراعت (و صابران را مژده بده) در آن هنگام به تعجيل خروج قائم علیه‌السلام. سپس فرمود: اى- محمّد! اين تأويل آيه است و خداى تعالى فرموده است: و تأويل آن را جز خدا و راسخان در علم نمى‌دانند.»
این روایتی نیست که رد کنیم و متن آن مقبول است و این گونه تأویلات از ائمۀ طاهرین کم نیست.
روایت چهارم
حَدَّثَنَا أَبِي وَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالا حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ وَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ قَالا حَدَّثَنَا يَعْقُوبُ بْنُ يَزِيدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ فِي حَالِ اسْتِقَامَتِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام يَمْضِي الْإِمَامُ وَ لَيْسَ لَهُ عَقِبٌ قَالَ لَا يَكُونُ ذَلِكَ قُلْتُ فَيَكُونُ مَا ذَا قَالَ لَا يَكُونُ ذَلِكَ إِلَّا أَنْ يَغْضَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى خَلْقِهِ فَيُعَاجِلَهُمْ.[5]
« زراره گويد: به امام صادق علیه‌السلام گفتم: آيا ممكن است امامى درگذرد و امامى پس از وى نباشد؟ فرمود: چنين چيزى امكان ندارد، گفتم: پس چگونه است؟ فرمود: چنين چيزى امكان ندارد مگر آنكه خداوند بر آفريدگانش غضب كرده و براى آنها چاره‌اى بينديشد.»
نکته:
امام بدون عقب نمی‌ماند، همین اشکالی بود که واقفه به امام رضا علیه‌السلام داشتند، اساس تشکیل فرقه واقفه مسئلۀ اختلاس بود، اموال زیادی بود که نمی‌خواستند به امام بعد تحویل دهند و فساد هم متاسفانه از وکلا شروع شد، زیاد قندی و بطائنی از بزرگان بودند، از نظریه‌پردازهای وکلای بزرگ بودند، پول‌های درشتی نزدشان جمع شد، هر یک سی هزار دینار، این دو نخواستند پول‌ها را به امام بدهند، بهانه آوردند که امام کاظم علیه‌السلام شهید نشده است، غائب شدند و برمی‌گردند که امام علیه‌السلام نسبت به یکی از آنها چنین تعبیر کردند: أنت و اصحابک کالحمیر، یکی از این‌ها با امام رضا علیه‌السلام بحث کرد، گفت:
مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيُّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ سُلَيْمَانَ بْنِ رَشِيدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْخَزَّازِ قَالَ دَخَلَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي حَمْزَةَ عَلَى أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا علیه‌السلام فَقَالَ لَهُ أَنْتَ إِمَامٌ قَالَ نَعَمْ فَقَالَ لَهُ إِنِّي سَمِعْتُ جَدَّكَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ علیهما‌السلام يَقُولُ لَا يَكُونُ الْإِمَامُ إِلَّا وَ لَهُ عَقِبٌ فَقَالَ أَ نَسِيتَ يَا شَيْخُ أَوْ تَنَاسَيْتَ لَيْسَ هَكَذَا قَالَ جَعْفَرٌ علیه‌السلام إِنَّمَا قَالَ جَعْفَرٌ علیه‌السلام لَا يَكُونُ الْإِمَامُ إِلَّا وَ لَهُ عَقِبٌ إِلَّا الْإِمَامُ الَّذِي يَخْرُجُ عَلَيْهِ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ علیهما‌السلام فَإِنَّهُ لَا عَقِبَ لَهُ فَقَالَ لَهُ صَدَقْتَ جُعِلْتُ فِدَاكَ هَكَذَا سَمِعْتُ جَدَّكَ يَقُولُ. [6]
« حسن بن علي خزاز گفت: علي بن ابى حمزه خدمت حضرت رضا علیه‌السلام رسيد و عرض كرد آقا شما امام هستيد فرمود آرى او گفت من از جدت جعفر بن محمّد علیهما‌السلام شنيدم كه مي‌فرمود امام نمى‌باشد مگر كسى كه داراى فرزند باشد. آن جناب فرمود: فراموش كرده‌اى يا خود را به فراموشى زده‌اى پيرمرد! حضرت صادق علیه‌السلام چنين نفرمود آن جناب فرمود: امام نخواهد بود مگر كسى كه داراى فرزند باشد مگر آن امامى كه حسين بن علي علیهما‌السلام در زمان او خارج مى‌شود و (رجعت مي‌نمايد) كه او داراى فرزند نخواهد بود عرض كردم راست مي‌گوئيد فدايتان شوم همين طور از جدتان شنيدم.»
پس این بحث هست که آیا امام عصر علیه‌السلام فرزندی دارند یا نه؟ اینکه امام عصر علیه‌السلام الآن دارای فرزند باشند را کسی نمی‌تواند ثابت کند ولی قبیل ظهور ممکن است ولی روایت دارد که امام علیه‌السلام از دنیا می‌روند و هیچ فرزندی ندارند.
