درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: شرائط برائت

مقدمه دوم: مورد بحث جایی است آنکه در مورد او شک در تکلیف داریم و می خواهیم برائت جاری کنیم در اطراف علم اجمالی نباشد و یا اگر اجمالی بوده است علم اجمالی منحل شده است به علم تفصیلی نسبت به بعض از اطراف و شک بدوی نسبت به بعض دیگر از اطراف و آنوقت نسبت به موردی که در آن قسمت شک بدوی است شک در تکلیف دارم جای تمسک به برائت خواهد بود.

مقدمه سوم: برائت عقلیه عبارت از قبح عقاب بلا بیان است و برائت نقلیه مستند به روایات و ادله شرعیه مثل حدیث رفع است.

بحث تارة: در برائت عقلیه است و شرط تمسک به این برائت چیست ؟چه شبهه حکمیه باشد و چه شبهه موضوعیه باشد.

اگر شبهه موضوعیه باشد چه برائت شرعیه و چه برائت عقلیه ادعای اجماع شده است که در شبهه موضوعیه برائت جاری می شود ولی شرطی در او نیست مگر در سه مورد:

    1. امورمهمه است که شارع مقدس اهمیت زیادی برای آن قائل است مثل خونریزی و اموال و عرض و حیثیت مردم که اجراء برائت مشروط به شرط است و آن فحص از دلیل و مانع از برائت است.

    2. در جایی که بدون فحص وظیفه من معین و معلوم نمی شود مثل اینکه حج بر شخص مستطیع واجب است و زکات در موارد خاصی لازم است من که شک دارم که مستطیع هستم یا نه؟ باید فحص کنم که مستطیع هستم یا نه ویا این اموال من به حد نصاب زکات رسیده است یا نه؟.

    3. حص لازم است بخاطر اینکه رفع شک زحمتی ندارد مثل اینکه نمی دانم که طلوع فجر شده تا نماز صبح واجب است و اگر نشده است واجب نیست و الان بر من مشتبهه است و رفع این اشتباه بر من زحمت ندارد و فقط چشم خودم باز کنم که ببینم که طلوع فجر شده است یا خیر و نمی توانم استصحاب عدم دخول فجر را و عدم دخول صلوة را بکنم بلکه باید چشم خودم باز کنم و ببینم طلوع فجر شده است یا نه.

نسبت به مورد اول اگر بدون فحص اقدام کنم این هتک مولی و بی اعتنائی است به اهمیت که مولی به این موارد داده است و بی ارزش باشد.

نسبت به مورد دوم مدلول مطابقی لله علی الناس حج البیت وجوب حج و یا وجوب زکات است و مدلول التزامی آن این است که اگر شک داری فحص کن که مستطیع هستی یا نیستی؟.

نسبت به مورد سوم بدون فحص عقل مومن از عقاب نمی داند و در جایی که فقط می خواهد چشم خودت را باز نکنی و برائت جاری کنی عقل می گوید اینجا عقابت قبیح نیست چون زحمتی برای تو ندارد.