دروس فقه‌القضا - جلسه سي و چهارم سال تحصيلي جديد (قاضي تحکيم) - جلسه 321مستمر

موضوع: فقه القضا/ /

چیستی حکمیت در شقاق و نشوز

این احتمال هم داده شده است که این نوع از حکمیت از جنس امر به معروف و نهی از منکر باشد. چون بی گمان در نزاع های میان زوجین معروف های پرشماری ترک و منکرهای فراوانی انجام می شود و اگر جز این بود نزاعی رخ نمی داد. این احتمال هم داده شده است که حکمیت میان زوجین از امور حسبیه باشد چون به هر روی شارع مقدس راضی به جدایی زوجین و پیامدهای آن نیست. در این صورت مخاطب آیه ی بالا تنها حکومت یا اهلین نیستند بلکه این امر بر زمین مانده را دیگر مومنین مثلاً همسایگان و دوستان و آشنایان نیز می توانند و بلکه باید تدارک نمایند. و شاید هم حکمیت میان زوجین راهی خاص و مستقل و خودایستا برای پاسداری از کانون خانواده باشد. این احتمال هم هست که حکمیت میان زوجین ارشاد به حکم عقل و رویه ی عقلاء برای رفع نزاع میان زوجین و پاسداری از کانون خانواده باشد. در این صورت فرمان خداوند به حکمیت میان زوجین یک امر ارشادی خواهد بود. و یا حکمین کارنوشت و تکلیفی جز گزارش آنچه که در کانون خانواده بر زوجین گذشته و می گذرد و رفتار و سلوک ایشان ندارند تا حاکم یا اهلین یا مسلمین برای رفع نزاع میان زوجین تصمیم گرفته و اقدام نمایند. در این صورت نیازی نیست که حکمین کارشناس باشند. در کشف ماهیت و چیستی حکمیت میان زوجین این احتمال هم هست که همه ی مصادیق این قسم از تحکیم از یک جنس نباشند و ماهیت و چیستی های گوناگونی برخوردار باشند یعنی برخی توکیل و پاره ای اصلاح ذات البین و بعضی امر به معروف و نهی از منکر باشند.

در چیستی و ماهیت تحکیم شقاق و نشوز میان زوجین بسیاری بر این باورند که این تحکیم قسمی از قضاء و از جنس آن است. برخی دیگر بر این باورند که نوع دیگری از حکمیت میان متنازعین است و از جنس اصلاح ذات البین یا امر به معروف و نهی از منکر نیست. برخی دیگر بر این باورند که حکمین در حکمیت شقاق و نشوز وکیل حاکم اسلامی در ارزیابی رفتار زوجین هستند. برخی نیز آنها را وکیل اهلین می دانند. وکیل هستند که یا ارزیابی خود را به حاکم و اهلین برسانند یا وکیل اند که گره از نزاع میان زوجین بگشایند. بعضی نیز آنها را کارشناسانی می دانند که می توانند نزاع میان زوجین را ریشه یابی کنند. کما اینکه امروزه افرادی کارشناس فقه التربیه یا فقه الاسرة بوده و در این امور دارای نگاهی علمی هستند. بعضی نیز حکمیت شقاق و نشوز را از مصادیق و افراد اصلاح ذات البین می دانند یعنی حکمین از سر خیرخواهی به نزاع میان زوجین ورود و در رفع آن تلاش می نمایند. این احتمال هم داده شده است که این نوع از حکمیت از جنس امر به معروف و نهی از منکر باشد. چون بی گمان در نزاع های میان زوجین معروف های پرشماری ترک و منکرهای فراوانی انجام می شود و اگر جز این بود نزاعی رخ نمی داد. این احتمال هم داده شده است که حکمیت میان زوجین از امور حسبیه باشد چون به هر روی شارع مقدس راضی به جدایی زوجین و پیامدهای آن نیست. در این صورت مخاطب آیه ی بالا تنها حکومت یا اهلین نیستند بلکه این امر بر زمین مانده را دیگر مومنین مثلاً همسایگان و دوستان و آشنایان نیز می توانند و بلکه باید تدارک نمایند. و شاید هم حکمیت میان زوجین راهی خاص و مستقل و خودایستا برای پاسداری از کانون خانواده باشد. این احتمال هم هست که حکمیت میان زوجین ارشاد به حکم عقل و رویه ی عقلاء برای رفع نزاع میان زوجین و پاسداری از کانون خانواده باشد. در این صورت فرمان خداوند به حکمیت میان زوجین یک امر ارشادی خواهد بود. و یا حکمین کارنوشت و تکلیفی جز گزارش آنچه که در کانون خانواده بر زوجین گذشته و می گذرد و رفتار و سلوک ایشان ندارند تا حاکم یا اهلین یا مسلمین برای رفع نزاع میان زوجین تصمیم گرفته و اقدام نمایند. در این صورت نیازی نیست که حکمین کارشناس باشند. در کشف ماهیت و چیستی حکمیت میان زوجین این احتمال هم هست که همه ی مصادیق این قسم از تحکیم از یک جنس نباشند و ماهیت و چیستی های گوناگونی برخوردار باشند یعنی برخی توکیل و پاره ای اصلاح ذات البین و بعضی امر به معروف و نهی از منکر باشند.

برای دانستن دقیق چیستی و ماهیت حکمیت شقاق و نشوز باید این واژه را در آیات قرآن و روایات معتبره جستجو کرده و آن را تحلیل نمود.