موضوع: تفسیر آیه 25 سوره انفال درباره ولایت امیرالمومنین و اهل بیت

آیه 25 از سوره انفال: «وَاتَّقُواْ فِتْنَةً لاَّ تُصِيبَنَّ الَّذِينَ ظَلَمُواْ مِنكُمْ خَآصَّةً وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ».

ترجمه

بپرهیزید از آن تبعات و آثاری که برای اهل فتنه رسیده است که به شما نرسد. و بدانید که خداوند شدید العقاب است. خلاصه ترجمه آیه این می شود که اهل فتنه ای هست و اینها معذبّ اند عذاب الهی به اینها می رسد و شما این فتنه را می بینید از آن فتنه یا در حاشیه فتنه به شما چیزی نرسد. یعنی آسیبی به شما وارد نشود شما به گرفتاری برنخورید. با ترجمه آزاد این شد که کسانی که فتنه کرده اند مورد عذاب اند و شما هم آرام و آسوده نباشید وظیفه دارید مصونیت کامل ندارید شما وظیفه تان را انجام بدهید که چیزی از عذاب و آسیب و گرفتاری ها به شما نرسد. ترجمه این شد اما تفسیر: فتنه چیست و اهل فتنه که گرفتارند و عذابش را می بینند. آنهایی که اهل فتنه نیستند و راه درستی دارند به صراط مستقیم اند اینها چه کنند تا اینکه آن احتمال خطر که درباره اینها آمده از آن خطر محفوظ باشند؟ این را هم از آیه تقریبا رجاءً برداشت کردیم.

مراجعه به تفاسیر

اما الان به تفسیر مراجعه می کنیم کتاب تفسیر عیاشی عبدالرحمن بن سالم از امام باقر علیه السلام سند هم خالی از اعتبار نیست که سند تفسیر عیاشی در درجه اعتبار در درجه بعد از تفسیر قمی است. «فی قوله تعالی وَاتَّقُواْ فِتْنَةً لاَّ تُصِيبَنَّ الَّذِينَ ظَلَمُواْ مِنكُمْ خَآصَّةً قال اصابت الناس فتنه بعد ما قبض الله نبیه» به مردم یک فتنه ای اصابت کرد بعد از آنکه خداوند متعال پیامبر خودش را به سوی خودش برد. «اصابت الناس فتنه حتی ترکوا علیّاً و بایعوا غیره و هی الفتنه التی فتنوا بها» اصلی ترین فتنه در تاریخ اسلام این است که «ترکوا علیا و بایعوا غیره و هی الفتنه التی فتنوا بها و قد امرهم رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم باتباع علیّ و الاوصیاء من آل محمد»[1] بعد از این تفسیر آنچه که ما فهمیدیم این بود که فتنه را فهمیدیم و بعد دستوری که داده شده است که شما بپرهیزید و این تقوا را رعایت کنید که این فتنه ای که آمده شما گرفتار نشوید. این «و اتقوا» که آمده در کنار فتنه تفسیر دیگری مطلبی دارد که کسانی که فتنه کرده اند که یک بخش شان معلوم است و یک بخش شان اصحاب جمل است. اینهایی که فتنه کردند کسانی که از فتنه جارج اند دستور داده شده است به تنبّه و رعایت تقوا. تنبّه و رعایت تقوا اینجا به مناسبت حکم و موضوع این است که: 1. از آن خط اصلی که اهل فتنه انحراف پیدا کردند اینهایی که در صراط مستقیم اند محکم بایستند که این خط گم نشود و فتنه اینجا نرسد. و وظیفه خودشان را برای تبلیغ حقانیت مولی و اعلام مظلومیت مولی و دفاع از ولایت در حد درست و منطقی ادامه بدهد هر شرائطی که پیش آمد. هر کجا یک جلوه ولایی است یک اثری از ولایت دیده می شود آدم آرام ننشیند آنچه از دستش می آید در جهت تقویتش کار کند تا فتنه فراگیر نشود ولایت کم رنگ نشود در بین مردم و خود اینهایی که اهل فتنه نیستند ممکن است با سکوت معذّب بشوند. در روایت دارد که اهل منکر هم گرفتارند، یک طائفه دیگر هم گرفتارند، کسانی که سکوت می کنند و امر به معروف نمی کنند اینها هم گرفتارند آنها برای خاطر منکر و آنها به خاطر اینکه سکوت کردند. در این موقع یعنی در برابر ولایت که اساس همه سعادت ها و سلامت ها و پاکی ها و معرفت ها و سلوک هاست اساس باید محکم ترین وضعیت را داشته باشد بین پیروان. لذا از ولایت در هر کجا با هر وضعیتی که به آن بربخورید دفاع قاطع. مرحوم آیت الله العظمی بروجردی زمان شاه بود رئیس جامع الازهر آمد همان که فتوا داد که مذهب شیعه درستی است. آمد تهران و گفت می خواهم آقای بروجردی را ببینم رئیس مذهب شیعه دنیا را. آن زمان دو تا مرکز اصلی در دنیا بود. این وهابیت و سلفی ها و اینها بسیار وضعیت پست و پایینی داشتند اینها اسم و رسمی در دنیا نداشتند. در دنیا دو قطب بود یک قطب شیعه بود قم، یک قطب سنی بود مصر و الازهر. آنجا شیخ شلتوت بود و اینجا سید بروجردی. البته نجف هم کشتی علم را داشت و چراغ خاموش و با دنیا ارتباط نداشت. کشتی علم آنجا بود و سید بروجردی هم شاگرد محقق خراسانی است. علم از آنجا می آمد ولی شهرت و اشتهار جهانی شیعه کشور شیعی ایران و رئیس کل شیعه آقای بروجردی، کشور متمدن جهان سنی مصر، رئیس ازهر هم شیخ محمود. آمد تهران گفت می خواهم آقای بروجردی را ببینم خبر دادند به آقای بروجردی، آقای بروجردی گفت من حاضر نیستم موافقت نمی کنم. گفتند چرا؟ گفت برای اینکه این شیخ ازهر که می آید قم زیارت من می آید اما زیارت حضرت معصومه نمی رود. این گویا ولایت ما قبول نمی کند که او بیاید زیارت حضرت معصومه نرود دیدن من بیاید و من با او رفت و آمد و دید و بازدید داشته باشم. بنابراین «و اتقوا فتنه»،

حدیث فضیلت حضرت صدیقه علیها السلام

ایام فاطمیه هست یک حدیث درباره فضیلت حضرت صدیقه طاهره بخوانیم و مصداق بارز که ما اگر بخواهیم «و اتقوا» نسبت به فتنه داشته باشیم ایام فاطمیه را باید بسیار گرم و پر حرارت حفظ کنیم خیلی با شکوه. و از فضائل حضرت صدیقه طاهره بگوییم از اوصافش بگوییم از حالاتش بگوییم از عزتش بگوییم از مقامش بگوییم تا زمان حیات شریف رسول الله. و بعد هم اشاره کنیم که بعد از حیات حضرت رسول آن حجب، آن غم و اندوه. این حدیث کتاب صحیفه فاطمیه فضیلت ها شمرده شده است فضیلت بیست و سوم: «عن الصادق علیه السلام قال قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم خلق الله نور فاطمه قبل أن یخلق الارض و السماء» تا اینکه می آید آخر حدیث «قبل أن یخلق آدم اذ کانت الارواح فلمّا خلق الله عزوجل آدم عرضت علی آدم»[2] آن آیه ای که در قرآن گفتید که «وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاء»[3] حالا معنایش را پیدا می کنیم. اسماء خدا اسماء چهارده نور مقدس است اینها اسماء اعظم خداست. اسم خدا یعنی علامت یاد خدا، با اینها یاد خدا میسور و میسّر است. یک سوالی که در ذهن می آید هم جواب بدهیم سوال این بود که در زیارت نامه حضرت صدیقه طاهره می خوانید «السلام علیک یا ممتحنه امتحنک الله الذی خلقک قبل أن یخلقک و کنت لمن امتحنک به راضیه» سوال این است که امتحان قبل از خلقت که نمی شود، چطور امتحانی است؟ فهم معنا از نصوص بالاخره یک عنایت و توفیقی می طلبد این زیارت نامه یک جمله معترضه دارد یک جمله اصلی. اصل این زیارت نامه را به عنوان معنا که ترکیبش را بگوییم این جوری است: «یا فاطمه ان الله خلقک قبل أن یخلقک» این «قبل أن یخلقک» ظرف برای خلق است نه برای امتحان. «خلقک» در عالم امر و «قبل أن یخلقک» در عالم خلق. این «قبل أن یخلقک» ظرف برای خلق است نه برای امتحان. جمله این گونه است که «هو الذی خلقک قبل أن یخلقک» قبل که از حروف ظرف است «قبل أن یخلقک» ظرف برای خلق است نه برای امتحان. خدا تو را خلق کرد قبل از که تو را خلق کند یعنی خلق کرد در عالم امر قبل از اینکه خلق کند در عالم خلق. آن «یا ممتحنه» جوابش بعد از این جمله است «یا ممتحنه امتحنک الله الذی خلقک قبل أن یخلقک و کنت لما امتحنک صابره» این جمله در وسط آمده توهم می شود که امتحان قبل از خلقت است بلکه امتحان معنایش این است که «یا ممتحنک امتحنک الله و کنت لما امتحنک صابره» عوض آن کلمه الله یک وصفی برای حضرت زهراء آمده که خدایی که تو را خلق کرد قبل از که خلق کند. پس یک اشکال را هم جواب گفتیم.

سوال:

پاسخ: عالم امر و خلق، عالم امر یک معنایش تطبیق می کند به عالم ذرّ یک معنایش تطبیق می کند به عالم ارواح مقدسه. ارواح مقدسه که خلق شده اند قبل از عالم امر یعنی در ابتدای عالم امر ارواح مقدسه به عنوان وسائط فیض و اولین موجود و آفریده پروردگار این انوار الهی بودند که «خلقکم الله انوارا فجعلکم بعرشه محدقین». وانگهی توسط این انوار قدسیه که وسائط اند مخلوقات دیگر آفریده شده است به صورت مجردات و بعد هم آمده اند در عالم خلق به صورت مادی روح در قالب جسم قرار گرفته است. این زیارت نامه را که خواندم این زیارت نامه معتبر است و این زیارت نامه را بخوانید. و اگر می شود همه روزه بخوانید اگر نمی شود هفته ای یک بار این را بخوانید کوتاه هم هست. پس این زیارت نامه را همیشه داشته باشید این یک نکته، نکته دوم هم در کنار فتنه تقوا را رعایت کنید یعنی ولایت و دستورات ولایی. هر دستوری که ائمه داده اند. حضرت زهراء چه دستوری می دهد؟ یکی از نکته ها این است که دستور ولایی از همان خانه شروع کنید. سلوک معنایش ذکر نیست سلوک معنایش رفتار درست ولایی در عمل از خود تا زن و بچه، از زن و بچه ابتدایش و شروع می شود. با همسرتان، طلبه درس می خواند خسته می شود خانمش صحبت می کند یا جواب نمی دهد اگر جواب می دهد بسیار رسمی و گاهی هم جیغ می زند. این نه سلوک است نه معرفت است نه شیوه اهل بیت. از همان جا شروع کنیم گاهی یک چیز مهمی متوجه نمی شویم که کار ما از کجا لنگ است. می گوییم رشد نداریم، ما که از سرگردنه نمی گیریم ما که از دیوار بالا نمی رویم ما به کسی آزار نمی رسانیم خبر ندارید که در خانه که هست اخم دارد. این پیشانی باز انبساط چه بوده است؟ سیره اهل بیت و دستور اهل بیت. حدیثی از حضرت صدیقه طاهره سلام الله تعالی علیه «خیارکم الینکم مع نسائکم»، بهترین شما کسانی هستید که نرم خوترین با خانم هایتان هستید. از همان جا شروع می شود گاهی آنجا گیر می دهد آدم که به جایی نمی رسد. بناراین تصمیم گرفتیم خوش اخلاقی به قول عوام زورکی که شده است با زن و بچه داشته باشیم. که زن و بچه مقام مقدّس و قدسی فکر نکنید که هست، زن و بچه رفتار خوب با آنها دستور اهل بیت و سیره اهل بیت است، دستور حضرت صدیقه طاهره است. شما دیده اید امام خمینی در نامه برای خانمش می نویسد قربانت بروم. خب طلبه ای بود درس خواندید و فاضل شدید دیگر انتظاری داری که بیرون اسم و رسم دارد، برای خانم هم بیاید. بعضی ها هستند بهترین عزت را بیرون دارند بهترین سبکی و بی احترامی در برابر خانم خودش را دارد. یعنی خودش سبک و کوچک است در برابر خانم. یک سرباز خدمتگذار در برابر خانمش است. این سیره است. درباره سلوک معرفت، تربیت پیروان اهل بیت اگر پیرو مولی هستید نشانه دارد نشانه اش این است که اخلاقش را عمل کنید و از مکارم شان بگویید و از معجزات شان بگوییم. خدایا ما را جزء پیروان راستین مولایمان قرار بده.