احکام قنوت/مستحبات نماز /كتاب الصلاة

موضوع: كتاب الصلاة/مستحبات نماز /احکام قنوت

مسائل قنوت:

مسأله شماره شش:

سید طباطبائی یزدی می‌فرماید: من القنوت الجامع الموجب لقضاء الحوائج‌ على ما ذكره بعض العلماء أن يقول: سبحان من دانت له السماوات و الأرض بالعبودية سبحان من تفرد بالوحدانية اللهم صل على محمد و آل محمد و عجل فرجهم اللهم اغفر لي و لجميع المؤمنين و المؤمنات و اقض حوائجي و حوائجهم بحق حبيبك محمد و آله الطاهرين صلى الله عليه و آله أجمعين‌.[1]

این دعا دعایی است که در قنوت بسیار جامع است و مطالب دینی و دنیایی در بردارد و سبب برآورده شدن حاجات است. تجربه شده است کسی که این دعا را بخواند حاجاتش برآورده می‌شود.

گفته می‌شود که منظور از بعض العلماء در عبارت بالا احتمالا بعضی از اولیاء الله باشد که گفته باشد این دعا از معصوم رسیده است. این دعا اگر هیچ منبعی نداشته باشد، به کلام سید یزدی می‌توان اعتماد کامل داشت. این دعا یک وضعیت سلوکی و عرفائی دارد.

مسأله شماره هفت:

يجوز في القنوت الدعاء الملحون مادة أو إعرابا‌إذا لم يكن لحنه فاحشا و لامغيرا للمعنى لكن الأحوط الترك‌.[2]

دعا به ملحون جایز است. دلیل بر جواز همان مطلب قبلی است که در متن آمده بود و محققانی از قبیل سیدنا الاستاد فرمودند دعا با لغت فارسی درست است و شیخ صدوق هم جواز آن را اعلام کرد. ملحون یعنی این که از شاکله و ساختار عربیت بیرون آید. از آنجا که عربیت شرط نیست، طبق متن ملحون هم درست باشد؛ برای این که در دعای ملحون خود داعی، دعا را قصد می‌کند و تغییر حروف بر اساس لهجه‌ی محلی است و معنا در نزد دعا کننده معلوم است. مؤمنانی که به زبان عربی تکلم می‌کنند و به زبان محلی صحبت می‌کنند، الفاظ را تغییر می‌دهند مثلا عراقی‌ها «اقل لک» را «اگل لک» می‌گویند. به لهجه‌ی مصری جیم را گاف تلفظ می‌کنند. خود اهل زبان عربی ملحون صحبت می‌کنند؛ ولی معنا را می‌فهمند و الفاظ برای معانی و مقاصد شان است. به تعبیر دیگر، معنا در اصطلاح و محاوره خود دعا کننده تغییر پیدا نکند و بی معنا نشود و اگر چنین شود، لفظ عربی تغییر می‌کند. شاید منظور این باشد که بی معنا در نیاید و برای دعا کننده معنا و مقصود داشته باشد.

اما احوط این است که چنین دعایی ترک شود. برای این که صیغ و جملات دعا بین مؤمنین به طور کل یا مستقیما مأثور است و به توسط روایات رسیده است یا این که با تغییرات مختصری آمده است. کلمات اگر برگرفته از روایات و دعای مأثور باشد، اثر خود را دارد؛ از باب «كَلَامُكُمْ نُورٌ وَ أَمْرُكُمْ رُشْدٌ.»[3] لذا ادعیه اگر با دعاهای مأثور خوانده شود، کیفیت بهتری خواهد داشت.

مسأله شماره هشت:

يجوز في القنوت الدعاء على العدو بغير ظلم و تسميته‌كما يجوز الدعاء لشخص خاص مع ذكر اسمه‌.[4]

در قنوت جایز است که علیه عدو دعا شود و از او نام برده شود؛ همانگونه که دعا برای شخص خاص با ذکر اسم جایز است. این مسأله از نظر اطلاقات ادله درست است و نص خاص هم دارد؛ چنانکه در وسائل، باب 13 از ابواب قنوت، حدیث1، صحیحه عبدالله بن سنان چنین آمده: مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَدْعُو فِي الْوَتْرِ عَلَى الْعَدُوِّ- وَ إِنْ شِئْتَ سَمَّيْتَهُمْ وَ تَسْتَغْفِرُ الْحَدِيثَ.[5]

روایت دوم در کتاب وسائل، باب 53 از ابواب دعا، حدیث1، صحیحه هشام بن سالم است: مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ إِنَّ الْعَبْدَ لَيَكُونُ مَظْلُوماً- فَمَا يَزَالُ يَدْعُو حَتَّى يَكُونَ ظَالِماً.[6]

مسأله شماره نه:

«لا يجوز الدعاء لطلب الحرام.»[7] ‌ در مستند این مطلب محققان و شراح عروه چیز خاصی ارائه نکرده اند. گفته می‌شود که این مطلب نص خاصی ندارد؛ اما خود این مطلب بر اساس مذاق شرع کار درستی نیست و جایز نیست؛ اما مستندی که می‌توان ارائه داد این است که علامه حلی در کتاب منتهی، ج5، ص230 می‌فرماید: «لا يجوز الدّعاء بالمحرّم‌بالإجماع.»[8] یک اجماع صریح به عنوان مستند کافی است.

اگر گفته شود که دعا برای طلب حرام کلام آدمی می‌شود. در جواب می‌گوییم قاعده این است که مبطل نماز در وادی کلام و سخن، اگر کلام کلام آدمی باشد مبطل است. «کل کلام آدمی مبطل للصلاة». کلماتی که در دعا به کار می‌رود کلام آدمی نیست؛ مثل «اللهم وفقنی للقدرة الحاکمة علی المجتمع». اگر صدق کلام آدمی نکند مبطل نیست.

مسأله شماره ده:

يستحب إطالة القنوت خصوصا في صلاة الوتر‌ فعن رسول الله ص: أطولكم قنوتا في دار الدنيا أطولكم راحة يوم القيامة في الموقف ‌و في بعض الروايات قال ص: أطولكم قنوتا في الوتر في دار الدنيا إلخ‌و يظهر من بعض الأخبار: أن إطالة الدعاء في الصلاة أفضل من إطالة القراءة‌.[9]

حکم از متن روایت مذکور در خود متن عروه به دست آمده است. کسی که در این دنیا قنوت طولانی تری دارد، راحت ترین شما در روز قیامت خواهد بود. این حدیث در کتاب وسائل، باب 22 از ابواب قنوت آمده:‌ «أَطْوَلُكُمْ قُنُوتاً فِي دَارِ الدُّنْيَا- أَطْوَلُكُمْ رَاحَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِي الْمَوْقِفِ.»[10]

سند این حدیث معتبر است. گفته می‌شود که قنوت و دعا اگر طولانی تر شود از طولانی کردن قرائت ثوابش بیشتر است. در کتاب وسائل، باب شش از ابواب تعقیب، صحیحه معاویة بن عمار این گونه آمده: «فَقَالَ الدُّعَاءُ أَفْضَل‌.»[11]