موضوع: المقصد الاول:فی الامر/الفصل الرابع:فی مقدمة الواجب /کلام الشیخ الانصاری فی رجوع الشرط الی الواجب

یادآوری:

مرحوم آخوند خراسانی فرمودند:

بعضی از مقدمات وجوب نفسی تهیئی دارند یعنی مقدمیت ندارند ولی عنوان تهیئی دارند چون زمینه ساز واجب دیگری هستند -مثل غسل جنابت قبل از فجر برای صوم رمضان- لذا از وجوب اینگونه مقدمات سبق وجوب ذى المقدمه را کشف می کنیم.

اشکال صاحب فصول (ره) و شیخ انصاری(ره) و پاسخ محقق خراسانی(ره)

اشکال:

اگر قبل از رسیدن زمان واجب، وجوب مقدمه کاشف از سبق وجوب ذى المقدمه باشد پس لازم می آید جميع مقدمات موسعه و مضیقه -و به تعبیری دیگر مفوته و غیر مفوته- قبل از وقت واجب باشند با این فرق که در مقدمات غیر مفوته وقتشان وسیع است و میشود بعد از دخول وقت و رسیدن وقت واجب هم آنها را انجام داد لذا اینکه گفته میشود فقط مقدمه ایی واجب است که مفوته باشد لازمهاش این است که باید همه مقدمات را -هر چند بصورت موسع باشند- واجب باشند.

جواب

وقتى وجوب ذى المقدمه فعلیت داشته باشد چه مانعی دارد بگوییم تمام مقدماتش هم واجب است

- اما در مقدمات مضیقه که بعد از رسیدن زمان واجب امکان تهیه آنها وجود ندارد باید قبلا آنها را فراهم کرد

- اما در مقدمات موسعه که در زمان واجب -مثلا موسم حج- می توان آنها را تهیه کرد و هیچ تالی فاسدی ندارند اشکالی نیست که بعدا آنها را فراهم کنیم.

به عبارت دیگر قدرت ماخوذه در تکلیف دو گونه است:

- یا قدرت مطلقه است این صورت دو قسم دارد

- اگر در واجب شرط وجوب، قدرت مطلقه باشد -چه در زمان خودش و چه قبل از آن- باید آنها را اتیان کنیم و بیاوریم -مثل قدرت بر مقدمات مفوته نسبت به واجب که مطلقه است-

- اما اگر برای واجب قدرت در زمان خودش شرط بود در اینجا لازم نیست مکلف قبل از وقت مقدمات را اتیان کند چون -بنابر فرض– غیر مفوته هستند بنابراین اگر مولا گفت فلان واجب را باید انجام دهی و شرطش این است که قدرت داشته باشی هر چند قدرت مطلقه باشد -یعنی چه قبل از وقت و چه بعد از وقت قدرت داشته باشی- باید انجام شود در این موارد نمی شود مقدمات را قبل از وقت ترک کرد مثل حفظ نفس محترمه و اتیان مقدمات آن / حاشیه مرحوم مشکینی بر کفایه جلد اول ص ۱۶۷

- یا قدرت مقیده (خاصه) است در این صورت اگر مولا شرط واجب را «قدرت خاصه» قرار داد و گفت اگر در وقت قدرت داشتید واجب را اتیان کنید در این موارد اگر چه برای مکلف قبل از رسیدن زمان واجب امکان تهیه مقدمات واجب ،است اما لازم نیست آنها را اتیان کند یعنی لازم نیست قبل از وقت آنها را تحصیل کند و یا آنها را حفظ کند اگر چه قبلا عرض شد احتیاط این است که آب را نریزد و طهارت مانیه خود را حفظ کند.