درس طبیعیات شفا - استاد حشمت پور

موضوع: توجیه رگه های خاکی موجود در بین سنگ های تشکیل دهنده کوه ها

فن الخامس: المعادن و الآثار العلویة

فن پنجم: معادن و آثار علویه

بحثمان در مورد این بود که این رگه های خاکی که در کوه های سنگی یا بین دو کوه دیده می شوند، توجیهشان چیست؟ سه توجیه گذشت. آخرین توجیه این است که آب دریا روی قسمتی از زمین باقی می ماند. رسوباتی از این آب روی زمین برجا می ماند و ته نشین می شود. بر اثر فشار آب یا هر چیزی این رسوبات متراکم و محکم می شوند. رسوبات بعدی به رسوبات قبلی متراکم شده ضمیمه نمی شوند. بلکه بر روی آن ها واقع می شوند و بعد از اینکه ضخیم شدند این ها نیز متراکم می شوند. دفعه ی سوم نیز همین اتفاق می افتد. رسوبات ضخیم شده ی متراکم شده طبقه طبقه بر روی هم واقع می شوند. احیانا بین این ها هم گاهی موادی پدید می آیند یا حاصل می شوند که این مواد تبدیل به سنگ نمی شوند. بین دو هر طبقه ضخیم متراکم این مواد واقع می شوند. زمانی که آب کنار می رود و خورشید بر این خاک های متراکم شده می تابد، آن قسمت های رسوبی را تبدیل به سنگ می کند. وسط این قسمت ها آن اجسامی که جزو رسوبات نیستند همچنان بصورت خاک باقی می مانند. به این ترتیب سنگ هایی طبقه طبقه بوجود می آیند که بین آنها رگه های خاکی وجود دارد و بعد هم ما این سنگ ها را که مرتفع هستند بصورت کوه می بینیم درحالی که دارای رگه های خاکی هستند. همان طور که از توضیح معلوم گشت این قسمت های ضخیم متراکم رج به رج روی هم چیشده می شوند مثل دیواری که از آجرهای رج به رج روی هم قرار گرفته ساخته شده است. این یکی از چهار توجیهی است که ایشان برای رگه های موجود د رکوه می آورد. این مدل کوه ها را در خارج داریم و اکنون نیز مشاهده می کنیم. بعضی از کوه ها به گونه ای هستند که گویی سنگ های آنها رج به رج روی هم گذاشته شده است و بین این طبقات دیگر سنگ نیست بلکه خاک هست یا شن های جدای از اهم. پیداست که این کوه ها با رسوبات دریایی بوجود آمده اند. منتهایی بعد از اینکه مقداری از این رسوبات روی هم قرار گرفتند با مقداری فشار متراکم شده اند. رسوبات بعدی نیز همین طور و به همین صورت سنگ های روی هم چیده شده مشاهده می شود.

متن خوانی:

سوال: زمانی که اجسامی که از جنس جوهر سنگ ها نیستند می آیند همزمان در آب رسوبی موجود نبوده که تبدیل به سنگ شود؟

جواب: بین همین اجسامی که جوهرشان متفاوت با جوهر سنگ ها است، رسوبات هم هستند، اما میزان آنها به قدری کم است که نمودی ندارند. ممکن است رسوبات کم باشد یا زیاد. همیشه این طبقه ها در کوه مساوی نیستند. گاهی یک طبقه ضخیم تر از طبقه ی دیگر است. حالا این اتفاق افتاده که در زمانی که این طبقه ی غیرضخیم حاصل شده، جسمی که جوهر آن خلاف هست وارد شده و بعدا یک طبقه ی ضخیم دیگر درست شده و جسمی که جوهرش خلافه وارد طبقه نشده. این طبقه ی دوم که خیلی ضخیم شده ممکن است که آن جسم وارد آن شده است. اینکه این جسم چگونه آمده ممکن است همراه رسوبات آمده باشد یا متعلق به خود کف دریا باشد. یا اینکه از جای دیگری آمده باشد یعنی موجی درون دریا اتفاق افتاده و گل هایی که ته نشین نبوده اند کنده شده اند و وارد آن قسمت شده اند. یا رسوباتی که اتفاق افتاده همیشه لزج بوده و متراکم می شده، این یک لایه رسوبی که فعلا آمده لزج نبوده لذا زمانی که خشک شده تبدیل به خاک شده. همه ی این احتمالات است. ما چون این موارد را در خارج مشاهده می کنیم این توجیهات را می آوریم. میبینیم که سنگ ها طبقه طبقه روی هم چیده شده اند و مابین آنها هم خاک وجود دارد لذا توجیه می کنیم.

سوال: واقعا اینگونه بوده که کرده زمین به این اندازه آب داشته یعنی به ارتفاع کوه ها و بعد این آب ها بخار شده یاکنار رفته و خشکی ها پدید آمده است؟

جواب: اینکه در ابتداچگونه بوده تنها خدا می داند. طبق خطبه ی اول نهج البلاغه کل زمین از آب درست شده است. در نهج البلاغه امده است که سماوات از کف آب درست شده اند. آب کف کرده و از کف آن خدا آسمان ها را ساخته. در آن خطبه به یاد ندارم که چگونگی تشکیل زمین آمده باشد، اما من درجایی دیدم که از لِردهای موجود در آب زمین آفریده شد. وقتی زمین را آفرید آی هم بر روی آن بود. روز دحوالارض می گویند زمین از زیر کعبه پهن شد یعنی خشکی های زمین سر بیرون آوردند و زمین به صورت قسمتی خشک و قسمتی تر درآمد. قبل از این کل آن به صورت یک کره ی آبی بود.

سوال: اگر قرار بوده که زمین به اندازه ی ارتفاع کوه ها آب داشته باشد، اکنون این آب ها کجا رفته اند؟

جواب: در روایات اینگونه آمده که بعد از اینکه زمین از زیر آب ظاهر شد لرزان بود، خداوند کوه ها را به عنوان میخ های زمین ایجاد کرد. پیداست که این طور نبوده که از اول زمین به اندازه ی ارتفاع کوه ها آب داشته باشد و بعدآب آن بخار شود و به جای دیگر برود و این کوه ها به این بلندی ظاهر شوند. کوه ها بعدا بوجود آمدند. ممکن است خداوند بر گل های این دریا باد مسلط کرده باشد که این باد بیاید و از چند طرف به گل ها فشار بیاورند و گل بالا بیاید و به صورت کوه دربیاید. این احتمال هست. خود ابن سینا هم گفت. گفت ممکن است انفجارهایی از درون به وجود آمده اند و خاک ها را بالا آورده اند و کوه ها را ایجاد کرده اند. این طور نبوده که اول آب به اندازه ی ارتفاع این کوه ها دور زمین را احاطه کرده باشد والا سوال می شود که این آب ها کجا رفته اند. هرچه قدر آب از زمین بیرون می رود دوباره به خود زمین بر می گردد و چیزی از آن کم نمی شود. قبلا هم همین گونه بوده و نباید آبی از زمین کم شود. اگر چنین است باید گفت زمینی که از آب درآمده این به صورت کوه نبوده و برجستگی نداشته. درسته ممکن است یکذره بالا و پایین بوده اما به این صورت کوه های مرتفع نبوده. این کوه های مرتفع یا بر اثر بادی که آمده هستند، چون زمانی که هنوز گل بوده اند تسلیم باد شده اند.باد توانسته از هر طرفی این ها را احاطه کند و یک جوری این ها را جا به جا کند که بالا بیایند. ممکن هم است همان گونه که ابن سینا می گوید آن بخارات موجود در داخل زمین فشار آوردند تا بیرون بیایند و قسمتی از گل بالا آمده و بصورت کوه شده است. کوه به چه صورت تشکیل شده احتمالات مختلفی دارد و ما خبر نداریم. اما چنین نبوده که از اول آب زیاد باشد تا مثلا قله کوه هیمالیا آب بوده باشد، حتی قله هم زیر آب بوده باشد و بعدا این آب ها کم بشوند. آب ها منکشف شده اند ولی کم نشده اند.

    1. ابر

    2. چشمه ها

    3. معادن