موضوع: جواب اشكال سوم

جواب اشکال سوم: اشکال سوم این بود که اگرصورعلمیه مرتسم درذات الهی باشند لازم می آید که حق محل باشد برای معلولات متکثر. این اشکال درحقیقت منحل می شود به سه اشکال:

1.اگرصورعلمیه مرتسم باشند درذات الهی وذات الهی قابل صورباشد لازم می آید که ذات الهی محل باشد وصورحال درآن، چرا که قابل بودن همان محل بودن است؛

جواب: ازجواب اشکال اول ودوم روشن شد که حق تعالی قابل صوراست، اما نه قابل به معنای منفعل نیست ومحل قابل به معنای منفعل است

2. اگرصورعلمیه مرتسم درذات الهی باشند وذات الهی قابل صور از آنجای صورعلمیه کثیر اند لازم می آید که ذات الهی محل کثیر باشد از آن حیث که کثیر است، چرا که صورعلمیه به لحاظ وجود همه وجود عقلی دارند واز این جهت واحد اند، اما علم بودن صور به لحاظ ماهیت شان است که متکثر اند وذات الهی محل صوراست به لحاظ علم بودن صور که متکثراست؛

جواب: صورمرتسم يا صورمعقوله يا صورالهي به ترتيب ازذات الهي صادر مي شوند وبه ترتيب هم درذات الهي مرتسم مي شود پس نه لازم مي آيد صدوركثير از واحد ونه لازم مي آيد كه ذات الهي محل كثيرباشد.

2. اگر صورعلمیه مرتسم باشند درذات الهی از آنجای که صورصادر از ذات الهی اند لازم می آید که ذات الهی محل باشد برای معلولاتش از آن حيث كه معلول اند، چرا كه صورعلميه به لحاظ وجود همه وجود عقلي دارند واحد اند، اما معلول اند واگرمرتسم درذات الهي باشند ذات الهي محل مي شود براي معلولاتش از آن حيث كه معلول اند .

متن: و أمّا الثالث منها ـ و هو كونه محلّاً لمعلولاته المتكثّرة ـ فينحلّ إلى ثلاثة مفاسد:

أحدها: كونه محلّاً. و هذا أيضاً[:مثل اشكل اول ودوم] قد اندفع به[:هذالتحقيق]، إذ لا فرق بينه[:كونه محلا] و بين كونه قابلاً.

وثانيها: كونه محلّاً للكثرة من حيث هى كثرة. و هذا مندفع بكون تلك الكثرة على الترتيب.

وثالثها: كونه محلّاً للمعلول من حيث هو معلول لأنّ الظاهر من مذاهب الحكماء هو اتفاقهم على امتناع كونه تعالى محلّاً لشي‌ء من معلولاته.