< فهرست دروس

درس شوارق - استاد حشمت پور

94/11/25

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: شاهد از كلام شارح مقاصد

بحث دردليل دوم متكلمين بر علم الهي داشتيم كه حدّ وسط آن ارده است. براين دليل اشكال شد كه هرفعل ارادي از روي علم نيست، چنانكه حيوانات افعال ارادي دارند ولي علم به افعال خود ندارند. همين طور نائم وساهي فعل شان از روي اراده نيست. درجواب اين اشكال گفته شد كه افعال نائم وساهي قليل است

شارح مقاصد: طريق قدرت واختيار براي اثبات علم الهي قوي تر ومحكم تر از طريق اتقان واحكام است؛ چرا كه برطريق اتقان واحكام اشكالي وجود وارد كه جواب از آن سخت است.

اشكال: درست است كه اتقان واحكام فعل حاكي ازعلم سازنده ي آن است، ولي چه اشكال دارد كه خداوند تعالي درهمان ازل موجودي را بسازد كه افعال متقن ومحكم مستند به آن باشد، ودرنتيجه افعال محكم ومتقن حاكي از علم آن موجود است.

متن: و قال شارح المقاصد:

«إنّ المحقّقين من المتكلّمين على أنّ طريقة القدرة و الاختيار أوكد و أوثق من طريقة الإتقان و الإحكام؛ لأنّ عليها[:طريق اتقان] سؤالاً صعباً[:كه جواب آن سخت است]، وهو أنّه لِمَ لا يجوز أن يُوجب البارى تعالى موجوداً تُستند إليه[:موجود] تلك الأفعال المتقَنة المحكمة و يكون له العلم و القدرة.

ان قلت: اگر خداوند تعالي در ازل موجودي ساخته باشد كه از روي علم افعال محكم ومتقن دارد، روشن است كه آن موجود هم محكم تر ومتقن تر از افعال خود است؛ چرا كه معطي شي واجد آن است بنحو اعلي واشرف. واحكام واتقان آن موجود هم حاكي از علم خداوند تعالي است.

قلت: ساختن موجود محكم ومتقن درصورتي حاكي از علم سازنده ي آن است كه از روي اختيار ساخته شده باشد، اما چنانچه بنحو ايجاب ساخته شده باشد حاكي از علم سازنده ي آن نيست. پس اتقان واحكام وقتي حاكي از علم است كه ازروي اختيار باشد. بنابراين دليل اتقان بدون دليل اختيار تمام نيست ولي دليل اختيار وابسته به دليل اتقان نيست ودرنتيجه دليل اراده واختيار محكم تر از دليل اتقان واحكام است.

متن: ودَفْعُهُ[:سوال]: بأنّ إيجاد مثل ذلك الموجود[:موجودي كه افعال كثير متقن دارد] و إيجاد العلم و القدرة فيه[:موجود] يكون أيضاً فعلاً محكماً، بل أحكم فيكون فاعل[:موجود] عالماً لا يتمّ[:دفع] ببيان أنّه[:باري تعالي/ذلك الموجود] قادر مختار؛ إذ الإيجاب بالذّات من غير قصد لا يدلّ على العلم، فيرجع طريق الإتقان إلى طريق القدرة، مع أنّه[:دليل اختيار] كافٍ في إثبات المطلوب».

جواب لاهيجي: قبلاً بيان شد كه واسطه معقول نيست وعلاوه برآن ايجاب بمعناي عدم اراده قابل قبول نيست، چنانكه بيان شد بنابراين دليل اتقان مستقل از دليل اختيار است.

متن: و فيه[:سوال صعب] نظر.

 

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo