< فهرست دروس

درس شوارق - استاد حشمت پور

94/10/15

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: جواب شبه ي ديگر

بحث درجواب شبه ي داشتيم كه فخررازي درمحصل نقل كرد به اين صورت كه اگرقدرت وجود داشته باشد يا ازلي است ويا حادث ودرهرصورت محذوردارد پس قدرت وجود ندارد.

درجواب شبه ي فوق خواجه درنقدالمحصل گفت قدرت ازلي است ومحذور اجتماع نقضين لازم نمي آيد، چه درصورت كه گمان شود عدم قبل از خلق عالم استمرار دارد،كه بيانش گذشت، وچه توهم عدم مستمرقبل ازخل عالم نشود به بيان ذيل:

اگر توهم عدمِ مستمرقبل ازخلق عالم باطل باشد دراين صورت ازل مستمرنيست ولايزالِ مستمر چسپيده است به ازل واز آنجاي كه ازل ولايزال دوقطعه ي مستقل نيست كه هركدام حكم جدا گانه داشته باشند، همان گونه كه صحت اثر يا عالم درلايزال وجود دارد درازل هم وجود دارد واين صحت اثريا عالم درازل چسپيده است به خود اثريا عالم كه حادث است. پس منافات نيست بين حادث بودن اثريا عالم با ازلي بودن صحت وامكان اثر وهمين با طورازلي بودن قدرت؛ چرا كه لم يزل قادر بودن ويا قادربودن ازلي كه ازلازمه ذات الهي است معنايش تمكن وصحت أن يفعل است واز آنجاي كه فعل حادث است لازمه ي ذات الهي صحت أن يُحدِث است. بنابراين ازلي بودن قدرت محذورندارد چرا كه هم قدرت وتمكن از تاثير ازلي است وهم امكان اثر واينكه خود اثرحادث است بجهت مصلحتي است كه فعل درلايزال دارد.

ان قلت: اگربين ازل ولايزال فرق نيست وصحت اثرهمان گونه كه درلايزال وجود دارد درازل هم مي تواند باشد وازطرفي قدرت بمعناي صحت أن يفعل هم لازمه ي ذات الهي است بايد درهمان ازل خلق كند وعالم قديم باشد؛ چرا كه هم امكان خلق است وهم باري تعالي قدرت دارد.

قلت: درست است كه هم امكان عالم درازل است وهم باري تعالي قدرت دارد ولي خلق عالم درازل مصلحت ندارد واين مصلحت نداشتن مانع خلق عالم است ولذا عالم درازل خلق نمي شود. بعبارت ديگر هرچند صحت أن يفعل يا صحت أن يحدِث لازمه ي ذات الهي است ولي خلق موجود لازمه ي ذات الهي نيست.

متن: و إن بنى الكلام على بطلان توهّم كون العدم قبل العالم مستمراً كان الجواب من الشبهة[شبه فخررازي] أسهل؛ لأنّه يكون معنى قولنا: الباري لم يزل قادراً أنّ من لوازم ذاته المقدّسة صحّة أن يفعل، و مضمون قولنا: «صحّه أن يفعل» أن يُحدِث، و لا يلزم من قولنا: هذه الذّات لها لازم ـ و هو صحّة أن يُحدِث ـ أن يكون لها لازم آخر و هو أن يَخلق القديم؛ لأنّ القديم لا يُخلَق.

 

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo